کبد (جگر) اندام مهمی در بدن است که بدون آن ادامه حیات غیرممکن است. پانکراس(لوزالمعده) و کبد، نقش مهمی در هضم و متابولیسم مواد غذایی به‌عهده دارند. کیسه‌ی صفرا نیز اگر چه اندامی مهم است، ولی بدن به‌خوبی خود را با فقدان آن، تطبیق می‌دهد. آگاهی از ساختمان و عملکرد این اندام‌ها بسیار مهم و با ارزش است.
فیزیولوژی و عملکرد کبد:
کبد به وزن تقریبی 1500 گرم، بزرگترین غده‌ی بدن است و دو لوب اصلی، راست و چپ دارد.
کبد از دو منبع خونی تغذیه می شود:
شریان کبدی، که یک سوم خون کبد را تامین می‌کند و از آئورت منشا می‌گیرد، و ورید باب که دو سوم خون کبد را تامین می‌کند و خون گرفته شده از لوله ی گوارش را به آن می‌رساند. مجموعه‌ای از مجاری صفراوی نیز در کبد وجود دارند که صفرا (که منشأ آن سلول های کبدی است) از طریق این مجاری خارج می‌شود.
کبد قادر به تولید مجدد خود می‌باشد. وجود 20- 10 درصد از کل کبد برای ادامه‌ی حیات کافی است؛ ولی با خارج کردن آن از بدن، مرگ در عرض24 ساعت اتفاق می‌افتد. کبد برای انجام بیشتر اعمال متابولیک بدن ضروری بوده و بیش از 500 عمل مختلف را انجام می‌دهد.
بیماری‌های کبد و علل آن
بیماری کبد چرب، معمولا علامت خاصی ندارد و به دنبال انجام آزمایشات دوره ای، اختلال در آنزیم های آن مشخص می شود و یا این که در زمان انجام سونوگرافی به علل دیگر، ابتلا به کبد چرب نیز تشخیص داده می شود. در برخی موارد این بیماری کاهش ذخیره گلبول های قرمز در خون فرد مبتلا به ناراحتی کبدی موجب خستگی و احساس ناراحتی در قسمت فوقانی شکم می شود. رسوب چربی در کبد می تواند سبب ضعف، بی اشتهایی، تهوع، احساس ناخوشی در شکم و بزرگی کبد شود.علائمی چون زرد شدن رنگ پوست، ناخن ها و چشم ها می تواند نشانه یک مشکل کبدی باشد. کاهش وزنناگهانی ،خونریزی بینی و لثه ها وحالت تهوع، استفراغ می تواند علامت دیگر عملکرد نامناسب کبد باشد.
آسیب‌دیدگی سلول‌های کبد به مرور زمان باعث تشکیل جای زخم‌هایی (سیروز) بر روی بافت کبد می‌شود و در صورتی که این آسیب‌ها پیشرفت کند می‌تواند منجر به عارضه مرگ‌آوری به نام نارسایی کبد گردد.
سیروز غالباً به عنوان یکی از اشکال شایع بیماری‌های کبد شناخته می‌شود و شاید بتوان آن را تنها بیماری کبدی دانست که اغلب مردم نام آن را شنیده‌اند و یا کلاً بیماری کبد را با آن می‌شناسند. در واقع، سیروز عارضه‌ای است که به علت آسیب‌دیدگی دائمی سلول‌های کبد یا تشکیل جای زخم بر روی بافت آن به وجود می‌آید. سیروز مرحله نهایی بسیاری از انواع مختلف بیماری‌های کبدی است و به عنوان عامل اصلی بروز بعضی از بیماری‌های دیگر از جمله خونریزی واریسی، آسیت و آنسفالوپاتی کبدی شناخته می‌شود.
در حال حاضر هنوز هم علت اصلی بسیاری از انواع بیماری‌های مختلف کبدی شناخته نشده است، اما عموماً فراوان‌ترین بیماری‌های کبد در اثر یکی از عوامل زیر به وجود می‌آیند:
چاقی
چاقی مهم‌ترین عامل بروز بیماری‌های کبد از جمله بیماری کبد چرب می‌باشد.
الکل
اگر کبد چرب الکلی مجبور باشد به طور مداوم الکل را تصفیه کند و سمیت آن را از بین ببرد، به مرور زمان سلول‌های کبدی تخریب می‌شوند یا آسیب می‌بینند. این باعث رسوب چربی‌ها در بافت‌های کبد می‌شود (کبد چرب) و حتی از آن بدتر، منجر به التهاب (هپاتیت الکلی) یا تشکیل جای زخم دائمی (سیروز) بر روی کبد می‌گردد. بیماری‌های کبدی ناشی از مصرف زیاد الکل می‌تواند سرطان کبد را نیز به دنبال داشته باشد.
داروها و سموم
کبد مسئول پالایش و سمیت‌زدایی از مواد شیمیایی و داروهایی است که به بدن شما وارد می‌شوند. در بعضی موارد، بیماری یا مسمویت کبد یکی از پیامدهای قابل پیش‌بینی مصرف زیاد بعضی از داروهای شیمیایی مانند استامینوفن و یا قرار گرفتن در معرض سموم صنعتی و مواد شیمیایی خطرناک مانند پلی‌وینیل کلراید یا تتراکلرید کربن می‌باشد.
سرطان
سرطان اولیه کبد، یعنی سرطانی که منشأ آن خود بافت‌های کبدی باشد، بیماری نسبتاً نادری است. در واقع، اغلب موارد سرطان کبد سرطان‌هایی هستند که در اندام‌های دیگر بدن به وجود آمده و سپس به کبد گسترش (متاستازی) پیدا کرده‌اند. از آنجا که کبد وظیفه پالایش حجم بالایی از خون که از اندام‌های مختلف به آن می‌رسد را بر عهده دارد و این خون می‌تواند حامل سلول‌های سرطانی هم باشد، بنابراین کبد در برابر ابتلا به سرطان ثانویه بسیار آسیب‌پذیر است. البته در صورتی که سرطان کبد از خود ساختار کبد منشأ گرفته باشد، اغلب به خاطر هپاتیت ب یا هپاتیت سی است و یا می‌تواند در اثر پیشرفت بیماری‌های کبد و تشکیل سیروز کبدی به وجود بیاید. درمان های سرطان کبد متنوع است. نوع روش درماني که براي هر بیمار انتخاب مي‌شود، به ميزان پيشرفت سرطان، وضعيت سلامتي کبد و سلامت عمومي خود بيمار بستگي دارد.
عفونت
انگل‌ها و ویروس‌ها می‌توانند در کبد عفونت ایجاد کنند و باعث التهاب و کاهش توانایی عملکرد کبد شوند. ویروس‌هایی که عامل عفونت‌های کبدی هستند می‌توانند از طریق خون، مایع منی، آب و غذای آلوده و یا تماس نزدیک با شخص مبتلا به عفونت، به فرد سالم انتقال پیدا کنند. شایع‌ترین انواع عفونت‌های کبدی، هپاتیت‌های ویروسی هستند که شامل موارد زیر می‌باشد:
هپاتیت آ
هپاتیت ب
هپاتیت سی
ناهنجاری‌های سیستم ایمنی
بیماری‌های خودایمنی که در طی آن سیستم ایمنی بدن شما به قسمت‌های خاصی از بدن حمله می‌کند می‌تواند کبد را نیز درگیر نماید. مثال‌هایی از بیماری‌های خودایمنی کبد عبارتند از:
هپاتیت خودایمنی
سیروز صفراوی اولیه
کولانژیت اسکلروزان اولیه
عوامل ژنتیکی
یک ژن غیرطبیعی که از یک یا هر دو والد شما به ارث می‌رسد، می‌تواند باعث تشکیل مواد خاصی در داخل کبد شما شود و از این طریق به کبد آسیب برساند. مهم‌ترین بیماری‌های ژنتیکی کبد عبارتند از:
هموکروماتوز
هایپر اوگزالوریا و اوگزالوز
بیماری ویلسون
علائم بیماری های کبد
این علائم بین فرد تا فرد متفاوت است ولی اگر یک یا چند علامت زیر را دارید یک ازمایش خون برای آنزیمهای کبد بفرمایید.
1- عدم تحمل غذاهای چرب ادویه دار.
2- افزایش وزن.
3- سردرد تكرار شونده.
4- سوء هاضمه.
5- یبوست مزمن.
6- ضایعات پوستی: اگزما، پسوریازیس و جوش دانه ها.
7- طعم فلزی در دهان.
8- تورم و یا درد شدید شكم.
9- اختلالات رود ه ای، سینوسی و آلرژیك.
10- سیستم ایمنی ضعیف.
11- پیری زود رس.
12- خستگی مزمن.
13- خونریزی و یا كبود شدن سریع پوست.
14- ادم(خیز) پاها. (تجمع پاها از مایعات)
15- مدفوع آغشته به خون و یا قیر مانند و یا مدفوع كم رنگ.
16- ادرار خیلی تیره.
17- خارش طولانی مدت پوست.
18- بی‌اشتهایی، تهوع و استفراغ و علائم شبیه آنفلوانزا.
تاثير بيماري‌هاي کبدي روي پوست
بيماري‌هاي کبدي گاهي داراي علايمي خاص روي پوست بدن افراد هستند که به کمک اين نشانه‌ها حتي مي‌توان بيماري فرد را هم تشخيص داد. شايع‌ترين نشانه بيماري‌هاي کبدي که خودش را روي پوست نشان مي‌دهد، خارش پوستي است. و همچنین بسیاری از افراد که از بیماری کبد رنج می برند دارای پوست زرد هستند.
روش‌های درمانی و داروها
روش درمانی که برای بیماری کبد شما استفاده می‌شود، به تشخیص پزشک بستگی خواهد داشت. بعضی از مشکلات کبد را می‌توان تنها با اصلاح سبک زندگی و رژیم غذایی مناسب کبد چرب از جمله توقف مصرف الکل و یا کاهش وزن بدن درمان نمود. البته این تغییرات معمولاً به عنوان بخشی از برنامه درمانی که شامل مراقبت و نظارت دقیق بر عملکرد کبد می‌باشد، انجام می‌گیرد. سایر بیماری‌های کبد ممکن است نیاز به درمان‌های دارویی یا عمل جراحی داشته باشد. همچنین درمان آن دسته از بیماری‌های کبد که نهایتاً باعث نارسایی کبدی شوند، احتمالاً از طریق پیوند کبد امکانپذیر خواهد بود.
گیاهان دارویی مفید و مضر برای بیماری‌های کبدی
آب تره تقویت‌کننده کبد است. نقش کاسنی در رفع امراض کبدی قطعی است و کبد را زهکشی و مواد زاید را دفع می‌کند. بادام و روغن بادام (روغن آراشید) برای کبد و کیسه صفرا بسیار مفید است. از زرشک، شربت و مربا تهیه می‌کنند و زرشک‌پلو را چنانچه با زعفران میل کنند برای رفع اختلالات کبدی بسیار سودمند است.
جوشانده جو برای بیماران کبدی تجویز می‌شود. این جوشانده منبع ویتامین B است. جعفری یا جوشانده آن اشتها‌آور است و برای معالجه بیماران کبدی بسیار مفید است. نعناع و خانواده آن تسکین‌دهنده درد کبد و بیماری آن است.
از سری مطالب پزشکی عمومی و غیر تخصصی سایت (اطلاعات عمومی و غیر تخصصی پزشکی برای افزایش دانش سلامت و اطلاعات عمومی پزشکی بازدیدکنندگان)
