به قسمت‌های استخوانی ستون فقرات، مهره گفته می‌شود. در بین هر دو مهره از ستون فقرات دیسک‌ها قرار دارند. رباط‌های ستون فقرات نیز به دور مهره‌ها و دیسک‌ها پیچیده‌اند و از آن‌ها حفاظت می‌کنند. ستون فقرات دارای هفت مهره در قسمت گردنی، 12 مهره در قسمت میانی( ستون فقرات سینه‌ای) و 5 مهره در قسمت کمری است و همچنین بعد از مهره‌های کمری 5 مهره‌ی خاجی قرار دارد که این مهره‌ها به هم چسبیده‌اند و در نهایت به استخوان دنبالچه وصل شده‌اند.
هر یک از دیسک‌های بین مهره ای از دو قسمت مرکزی و خارجی تشکیل شده‌اند. قسمت مرکزی دیسک از ماده‌ی ژله‌ای و نرمی تشکیل شده که نوکلئوس پولپوس نام دارد و قسمت بیرونی که به دور مرکز دیسک قرار دارد، بافت محکم‌تری است که آنولوس فیبروس نام دارد. گاهی بر اثر آسیب و فشار به کمر یا بر اثر روند طبیعی تحلیل رفتن بدن، قسمت نرم داخلی دیسک دیواره‌ی اطراف خود را می‌شکافد و بیرون می‌زند. این بیرون‌زدگی به عصب‌هایی که در اطراف دیسک قرار دارد فشار می‌آورد و آن‌ها را تحریک می‌کند. همچنین بیرون زدگی دیسک کمر به لیگامنت‌هایی که مهره‌ها و دیسک‌ها را در برگرفته‌اند فشار وارد می‌کند که باعث احساس درد در ناحیه مورد نظر می‌شود.در برخی موارد هم پاره شدن دیسک بین مهره ای منجر به بیماری سیاتیک می گردد.
علت‌ها
با وجودی که مهره‌ها و دیسک‌های بین مهره‌ای L4 و L5 انعطاف پذیری و قابلیت تحمل فشار بالایی را دارند، با این حال بسیار مستعد آسیب و مشکلات ناشی از تحلیل رفتن هستند. صدماتی که ممکن است به این ناحیه وارد شود، عبارتند از:
- مهره‌ی L4 روی مهره‌ی L5 سر می‌خورد و به سمت جلو می‌رود و ریشه‌های عصبی را تحت فشار قرار می‌دهد و موجب درد در ناحیه کمر و پاها (سیاتیک) می‌شود.
- دیسک L4-L5 که بین مهره‌های L4 و L5 قرار دارد دچار بیرون زدگی می‌شود و باعث فشار به ریشه‌های عصبی و درد کمر و پاها (سیاتیک) می‌شود.
- در قسمتی پشتی مهره‌های ستون فقرات دو مفصل به نام مفاصل فاست وجود دارند که این مفاصل مهره‌های ستون فقرات را به هم متصل می‌کنند. این مفاصل ممکن است دچار ساییدگی و آرتروز شوند.
- از قسمت پشتی مهره‌های L4 و L5 یک شاخه‌ی عصبی عبور می‌کند که پس از عبور از پشت مهره‌ها دو شاخه می‌شود هر شاخه به‌یکی از پاها می‌رود ( قسمتی از عصب سیاتیک). این عصب ممکن است بر اثر هر عاملی مانند آزاد سازی پروتئین‌های ایجاد کننده التهاب توسط دیسک، بیرون زدگی دیسک، زائده استخوانی یا هر عامل دیگر، تحت فشار قرار بگیرد. در این صورت علاوه بر کمر درد در پاها نیز انتشار می‌یابد که به آن سیاتیک گفته می‌شود.
تشخیص
برای تشخیص علت درد، پزشک ابتدا شرح حال کامل بیمار را می‌گیرد و او را معاینه فیزیکی می‌کند. معمولا برای درمان‌های ساده نیازی به انجام تست‌ها یا آزمایشات دیگر نیست. در صورتی که نیاز به انجام عکسبرداری باشد، این کار به یکی از روش‌های زیر انجام می‌شود.
- رادیوگرافی (یا توموگرافی کامپیوتری و اسکن CAT): این عکس‌ها تنها می‌توانند هر اختلالی که در قسمت‌های استخوانی ستون فقرات وجود دارد را نشان دهند و نمی‌توانند مشکلاتی مانند بیرون زدگی دیسک‌ها را نمایان کنند. این روش عکسبرداری برای تشخیص مشکلات کمری به غیر از بیرون زدگی دیسک، مانند جابجایی یا شکستگی استخوان و تومور مناسب تر است.
- عکسبرداری به روش‌های پیشرفته‌تر مانند ام آر آی یا میلوگرام (تزریق ماده‌ی کنتراست برای وضوح تصویر به ستون فقرات و سپس گرفتن عکس): این روش‌ها برای تشخیص بیرون زدگی دیسک و تحت فشار بودن شاخه‌های عصبی موجود در ستون فقرات ایده‌آل هستند.
- اسکن استخوانی: این روش برای تشخیص عفونت، شکستگی و تومور در استخوان‌های ستون فقرات کاربرد دارد. این روش تقریبا هرگز برای ارزیابی‌های فوری و اورژانسی بیمار انجام نمی‌شود.
روش‌های درمان غیر جراحی
تزریق در ناحیه اپیدورال: در این روش داروی استروئیدی در ناحیه اپیدورال در ستون فقرات تزریق می‌شود و با کم کردن التهاب در این ناحیه موجب بهبود کمر درد می‌شود.
ماساژ درمانی: ماساژ درمانی می‌تواند جریان خون را در کمر افزایش دهد و همچنین خشکی و گرفتگی ماهیچه را بهبود بخشد.
الکترودرمانی با TENS : پر کاربرد ترین نوع الکترو درمانی برای کنترل درد، الکترودرمانی با دستگاه TENS می‌باشد. الکترو درمانی می‌تواند موجب تسکین بسیاری از درد‌ها و از جمله درمان دیسک کمر و کمردرد شود.
در این روش توسط الکترود‌هایی که در سطح پوست و در نزدیکی محل درد چسبانده می‌شوند، جریان الکتریکی ضعیفی با ولتاژ پایین به بدن فرستاده می‌شود. این جریان الکتریکی موجی تحریک عصب‌ها شده و باعث می‌شود سیگنال‌های درد را به مغز منتقل نکنند.
آنولوپلاستی الکتروترمال درون دیسک(IDET) : در این روش از گرما برای بهبود عصب‌های تحت فشار و از بین بردن گیرنده‌های درد، استفاده می‌شود. در این روش یک سیم به نام الکتروترمال از طریق یک برش کوچک زیر جلدی به سمت دیسک هدایت می‌شود. سپس به کمک جریان الکتریکی این سیم تا 90 درجه سلسیوس گرم می‌شود. گرما موجب جمع و سفت شدن محتویات درون دیسک می‌شود و درد را برطرف می‌کند. این روش به صورت سرپایی و تحت بیهوشی موضعی انجام می‌شود. تحقیقات اولیه نشان داده که برخی از بیماران با استفاده از این روش تا شش ماه و بیشتر هیچ دردی را احساس نمی‌کنند.
درمان دستی: هدف از این روش درمانی که توسط متخصص کایروپراکتیک (متخصص طب فیزیکی و توان بخشی) انجام می‌شود، این است که جابه جایی‌ها و کجی مهره‌ها را درمان کند. هدف از انجام این کار افزایش دامنه حرکتی، کاهش میزان تحریک عصب و بهبود عملکرد ستون فقرات است. جا اندازی کمر توسط متخصص طب فیزیکی و توان بخشی شامل موارد زیر می‌شود:
- اهرم کردن دست بر روی ستون فقرات و حرکت دادن آن با سرعت بالا
- احساس آزاد شدن ستون فقرات (شکسته شدن قولنج) همراه با شنیدن صدایی از ستون فقرات. این صدا بر اثر آزاد شدن ناگهانی گازهای حبس شده در این ناحیه (اکسیژن، نیتروژن و کربن دی‌اکسید) شنیده می‌شود.
- احساس بهبودی سریع که البته با کمی درد همراه است . درد ممکن است به علت گرفتگی عضلات کمر یا تحریک شدن آن‌ها در حین درمان دستی ایجاد شود.
ورزش: یکی از مهمترین درمان‌های کلیدی بعد از یک دوره کمر درد یا جراحی کمر و درمان دیسک بین مهره‌ای L4–L5 انجام ورزش و توانبخشی است. یک برنامه‌ی ورزشی و توانبخشی کامل شامل تمرینات کششی، تمرینات قدرتی و تمرینات هوازی می‌شود. بهتر است برای گرفتن برنامه‌ی ورزشی به یک متخصص فیزیوتراپی ماهر و با تجربه مراجعه کنید. برنامه‌ی ورزشی هر شخص بسته به شدت درد و نوع کمر درد او می‌تواند با شخص دیگر بسیار متفاوت باشد. فیزیوتراپ یا متخصص طب فیزیکی و توانبخشی به خوبی می‌دانند که چه برنامه‌ی ورزشی برای شرایط شما و دیسک بین مهره‌ای از همه مناسب تر است.
جراحی لیزری دیسک کمر(نوکلئوپلاستی): در این روش که یک روش نوین در جراحی بسته دیسک کمر است برای گرم کردن دیسک به جای سیم از امواج رادیوفرکوئنسی استفاده می‌شود. انجام این روش منجر به جمع شدن ماده‌ی درونی دیسک و در نتیجه برداشته شدن فشار از روی عصب می‌شود.
پیشگیری از بیرون زدگی دیسک
- انجام ورزش به صورت منظم و مداوم می‌تواند هم به سلامت عمومی شما و هم قوی کردن عضلات و ماهیچه‌های بدن کمک کند. به طور خاص انجام دادن ورزش‌های تقویت عضلات کمر برای پیشگیری از بازگشت کمر درد بسیار مهم است.
- به کار بردن شیوه‌های صحیح در هنگام انجام کار‌های سنگین یا ورزش‌های سنگین و پرفشار برای به حداقل رساندن فشار وارد شده به ستون فقرات و دیسک‌ها. در هنگام بلند کردن یک جسم سنگین به خاطر داشته باشید که این کار را باید با نیروی پاهایتان انجام دهید و نه با نیروی کمر. بدترین کاری که در هنگام بلند کردن یک جسم سنگین می‌توانید انجام دهید این است که در همین حالت کمر خود را بچرخانید یا خم شوید.
- استفاده از کمر بند طبی در هنگام بلند کردن اجسام سنگین یا کار پر فشار. بستن کمر بند به خمیده نبودن کمر و بلند کردن جسم به شیوه‌ی صحیح، کمک می‌کند. البته استفاده از کمربند نباید باعث شود که تکنیک بلند کردن صحیح اجسام را نادیده بگیرید یا بیش از حد به کمر خود فشار بیاورید.
