دیسک بین مهره ای L5-S1 (مفصل لومبوساکرال)

قسمت قاعده ستون مهره‌ها از يک ساختار پيچيده به نام قطعه مهره‌اي L5-S1 تشکيل شده است که تحت عنوان مفصل لومبوساکرال نيز شناخته مي‌شود. اين قطعه حرکتي خود به چند جزء رابط ديگر اتصال دارد و هر يک از اين اجزاء مي‌تواند عامل ايجاد درد پايين کمر يا درد پاها (سياتيک) باشد:

• پنج مهره پایین ستون مهره‌ها (تحت عنوان L5) ممکن است به سمت جلو منحرف شده و روی اولین مهره استخوان خاجی (ساکروم یا S1) بلغزد و باعث وارد آمدن فشار بر روی ریشه عصب و احساس درد گردد.
• اگر قسمت داخلی دیسک L5-S1 (مفصل لومبوساکرال) که بین مهره‌های L5-S1 قرار دارد، دچار فتق یا خرابی شود می‌تواند موجب درد در قسمت پایین کمر یا پاها گردد و به درمان دیسک بین مهره‌ای L5–S1 نیاز میباشد .
• مهره‌های L5-S1 در قسمت پشت ستون مهره‌ها به دو مفصل به نام‌ مفصل‌های فاست (یا مفاصل بین مهره‌ای پشتی) متصل هستند. در صورتی که این مفاصل حرکت غیر طبیعی داشته یا دچار خرابی شوند، منجر به بروز درد خواهد شد.
• یک عصب از طریق دهانه‌ای که در قسمت پشت قطعه L5-S1 وجود دارد، از کانال ستون مهره‌ها عبور کرده و به سمت پشت هر یک از پاها امتداد پیدا می‌کند (این عصب، قسمتی از عصب بزرگ سیاتیک است). این عصب تحت عنوان ریشه عصب L5 نیز شناخته می‌شود. اگر هر ساختاری در قسمت کمر بر روی این عصب فشار وارد کند و یا اگر پروتئین‌های ملتهب کننده‌ای که در قسمت داخلی دیسک‌ها وجود دارند به بیرون نشت کرده و به این عصب برسند، باعث درد شدید پاها (سیاتیک) خواهد شد.

در قسمت مفصل لومبوساکرال ساختارهایی وجود دارند که با اتصال به یکدیگر، یک تکیه گاه محکم و قوی برای ستون مهره‌ها می‌سازند و نیز یک مفصل دارای چند عملکرد مختلف ایجاد می‌کند که امکان گردش و خم شدن بالا تنه و کمر در همه جهات را فراهم می‌سازد.

این قطعه پیچیده به خاطر نیروی زیادی که بر روی آن وارد می‌شود و نیز به خاطر دامنه حرکتی وسیعی که تأمین می‌کند، همواره از حساسیت زیادی در برابر آسیب دیدگی‌ها برخوردار است. این آسیب دیدگی‌ها ممکن است یا به صورت حاد و یا به دلیل و ساییدگی تدریجی آن، در نتیجه فرسودگی و کار زیاد در طی مدت زمان طولانی باشد.

علل درد مفصل S1-L5 (لومبوساکرال)

شایع‌ترین علل دردهایی که از قطعه L5-S1 یا مفصل لومبوساکرال ناشی می‌شوند عبارت است از:

1. فتق دیسک L5-S1: اگر دیسک بین مهره‌های L5-S1 دچار فتق شود و پروتئین‌های قسمت داخلی دیسک به بیرون نشت کرده و به ریشه عصب مجاور آن برسد، باعث ایجاد درد در قسمت پایین کمر و پاها می‌شود. به قسمت فتق دیسک لومبوساکرال مراجعه کنید.
2. خرابی دیسک L5-S1: خرابی دیسک L5-S1 به خودی خود می‌تواند عامل ایجاد درد در قسمت پایین کمر یا پاها شود. به قسمت خرابی دیسک لومبوساکرال مراجعه کنید.
3. لغزش مهره ایستمیک L5-S1: یک لغزش کوچک در قسمت مفاصل فاست می‌تواند باعث شود که مهره L5 به سمت جلو و بر روی مهره S1 سر بخورد. در این حالت بر روی ریشه عصب فشار وارد می‌کند و موجب ایجاد درد و سایر ناراحتی‌های دیگر در قسمت پاها می‌شود.

بیماری‌های متعدد دیگری مربوط به ستون مهره‌ها وجود دارد که می‌تواند با شدت‌های مختلفی قسمت پایین ستون مهره‌ها را درگیر کند و قطعه L5-S1 را تحت تأثیر قرار دهد. استئوآرتروز پایین کمر و استنوز مهره‌های پایینی، مثال‌هایی از این بیماری‌ها هستند.

به دلیل آنکه در قسمت مهره‌های لومبوساکرال، نخاع وجود ندارد بنابراین حتی بیماری‌ها و مصدومیت‌های شدیدی که درد زیادی ایجاد می‌کنند هم باعث فلج شدن یا آسیب دیدگی دائمی نخواهند شد.

درمان مفصل L5-S1 (لومبوساکرال)

به همه بیمارانی که از درد مفصل S1-L5 رنج می‌برند، توصیه می‌کنیم که برای تشخیص و شناسایی علت این درد به یک پزشک یا متخصص کایروپرکتیک مراجعه کنند تا مناسب‌ترین روش درمانی را برای آن‌ها را تعیین کند. در اغلب موارد، درمان L5-S1 با روش‌های غیر حرکتی آغاز می‌شود.

اهداف اصلی از درمان کمر درد ناشی از مفصل لومبوساکرال (درد پایین کمر) عبارت است از:

1. تسکین درد به حدی که بیمار بتواند در جلسات فیزیک درمانی و توانبخشی شرکت کند.
2. جلوگیری از افزایش آسیب دیدگی یا تنش وارد بر ستون مهره‌ها از طریق تمرینات ارگونومی و تصحیح وضعیت قرارگیری اندام‌ها
3. حفظ توانایی لازم برای فعالیت بدنی در خانه و محیط کار

رایج‌ترین روش‌های درمانی که برای این منظور استفاده می‌شوند عبارت است از:

1. داروهای مسکن. داروهای مسکنی که معمولاً برای درمان درد پایین کمر تجویز می‌شوند عبارت است از استامینوفن، مسکن‌های غیر استروئیدی، استروئیدهای خوراکی، داروهای مخدر، داروهای شل کننده عضلات و ضد افسردگی.
2. گرم کردن و یخ. استفاده از یک بسته سرد یا گرم برای تسکین درد پایین کمر
3. ماساژ درمانی. ماساژ درمانی باعث بهبود گردش خون و کاهش سفتی ماهیچه‌ها می‌شود.
4. ورزش. یک برنامه ورزشی و فیزیک درمانی کامل برای تسکین کمر درد معمولاً شامل ترکیبی از تمرینات تقویت کننده، کششی و تمرینات بی خطر ایروبیک می‌باشد.
5. تزریقات اپیدورال. اپیدورال عبارت است از تزریق داروهای استروئیدی به ناحیه ستون مهره‌ها که با کاهش التهاب در قسمت‌های دردناک موجب تسکین درد پایین کمر می‌شود.
6. روش‌های دستی. این روش درمانی توسط یک متخصص کایروپرکتیک، متخصص بیماری‌های استخوان یا سایر افراد حرفه‌ای که تخصص کافی داشته باشند، انجام می‌شود. این روش با کاهش فشار وارد بر ساختارهای حساس، افزایش انعطاف پذیری، بهبود جریان خون و کاهش گرفتگی عضلات، موجب تسکین درد پایین کمر می‌شود. درمان کایروپرکتیک معمولاً شامل مراحل زیر است:
   1. با استفاده از آرنج، فشارهای خفیفی با سرعت بالا بر روی یک مهره وارد می‌شود.
   2. همزمان با مرحله یک، توده‌ای از گاز که ترکیبی از گازهای اکسیژن، نیتروژن و دی اکسیدکربن است آزاد می‌شود و فشار وارد بر مفصل را خلاص می‌کند (شکستن قولنج مفصل).
   3. در اغلب موارد، بیمار احساس فروکش کردن درد خواهد داشت. اما در صورتی که ماهیچه‌های اطراف مهره‌ها دچار اسپاسم شده باشند یا بیمار در حین درمان کایروپرکتیک، دچار فشار عصبی شود معمولاً با درد و ناراحتی خفیفی همراه خواهد بود.

7. واحدهای تنس (TENS). واحدهای تنس، ابزارهای الکتریکی مخصوصی هستند که از طریق تداخل امواج با سیگنال‌های دردی که به پایین کمر فرستاده می‌شوند، عمل می‌کند. تحریکات با فرکانس بالا که اصطلاحاً ” متعارف ” خوانده می‌شوند، برای بیمار تا چند ساعت قابل تحمل است. اما تسکین درد ناشی از آن، مدت زمان کوتاه‌تری دوام دارد. از طرفی تحریکات با فرکانس پایین که اصطلاحاً روش ” شبیه به طب سوزنی ” نامیده می‌شود، با ناراحتی بیشتری برای بیمار همراه است و فقط حدود 20 تا 30 دقیقه قابل تحمل است. اما تسکین درد ناشی از آن، مدت زمان طولانی‌تری دوام دارد. کاربران تنس باید الکترودهای مختلفی را در نقاط متفاوتی از ناحیه محل درد آزمایش کنند. این الکترودها می‌تواند روی قسمت دردناک، در اطراف آن، روی عصب مربوط به ناحیه دردناک یا حتی در سمت مخالف بدن قرار داده شود. کاربران تنس باید این دستگاه را به مدت چند روز با چند الکترود که در نقاط مختلف قرار می‌گیرد، امتحان کنند تا مشخص شود که آیا این روش کارایی لازم برای درمان را دارد. بهتر است این آزمایش‌ها به مدت چند روز تا چند هفته در خانه انجام گیرد.

در تعداد محدودی از بیمارانی که از درد پایین کمر رنج می‌برند، این درد به قدری شدید است که قادر به انجام فعالیت‌های عادی و روزمره خود نیستند. برای این افراد، جراحی کمر گزینه‌ای است که می‌تواند مؤثر واقع شود.