[sbu_post_image]
اگر شما مبتلا به سرطان هستید، لزوما نباید درد داشته باشید. اما اگر از درد رنج می برید، مهار آن توسط روشهای درمانی مختلف امکانپذیر است.یکی از مهم ترین موضوعاتی که متخصصین و فوق تخصصان درد به درمان آن می پردازند، درمان دردهای سرطانی می باشد. درد یکی از نشانه ها و عوارض رایج سرطان می باشد و کنترل درد بیماران سرطانی، یکی از مسائل بسیار مهم برای پزشکان، بیماران و خانواده های آنها است.
یک بیمار مبتلا به سرطان بدخیم، با مشکلاتی مانند استرس، افسردگی، خستگی، حالت تهوع و استفراغ و دردهای ناشی از یک توده بدخیم دست و پنجه نرم می کند. این بیماران علاوه بر دردهای عمومی ناشی از تومور، درگیر دردهای دیگری که ناشی از روشهای درمان سرطان مانند شیمی درمانی، رادیوتراپی و دارودرمانی هستند نیز می باشند که دوری از این دردها غیر ممکن است. با در نظر گرفتن این موضوع که ممکن است چند نوع درد در بیماران سرطانی وجود داشته باشد مانند درد نوروپاتیک (دردی که به علت آسیب دیدن رشته های اعصاب از راه شیمیایی، مکانیکی و حرارتی ایجاد می شود)، دردهای نوسیسپتیو (دردی است که به علت تحریک اعصاب و اندام ها به دلیل ترشح موادی که باعث صدمه به آنها می شوند ایجاد می شود)، دردهای احشایی (دردی که به دلیل درگیری درگیری دستگاه عصبی سمپاتیک و بافت های داخلی بدن ایجاد می شود)، دردهای سوماتیک (به علت آسیب موضعی یک عضو بدن)، دردهای استخوانی (دردهایی که به علت حمله تومور یا شیمی درمانی یا از بین رفتن خونسازی مغز استخوان بوجود می آید)، بنابراین کاهش دردهای حاد و مزمن در بیماران سرطانی نیاز به روشهای درمانی اصولی و علمی دارد که می تواند توسط یک متخصص یا فوق تخصص درد به کار برده شود.
کنترل درد سرطان تا جایی امکانپذیر است که کارهای روزانه و خواب برای شما لذت بخش شوند. این امر با مراجعه به متخصصین درد ممکن است. این افراد در کنترل درد مهارت کافی دارند و به درمان عوارض و مشکلاتی می پردازند که علت آنها سرطان می باشد. آنها سعی می کنند که بهترین روش کنترل درد شما را پیدا کنند و به کار گیرند.
کنترل درد سرطان در اکثر مبتلایان به سرطان امکانپذیر است. البته ممکن است که نتوان درد بیماران سرطانی را به صورت کامل از بین برد ولی می توان این درد را کم کرد.
کنترل درد باعث بهتر شدن کیفیت زندگی بیماران در مراحل مختلف زندگی آنها می شود. روشهای کنترل درد بیماران سرطانی، روشهای انعطاف پذیری هستند . به این معنی که برای هر بیمار با توجه به نوع و شدت سرطان، میزان عکس العملی که به درد و درمان نشان می دهد و خصوصیات و خواسته های فردی، درمان متفاوتی در نظر گرفته می شود. برای کنترل دردهای سرطانی، باید بیماران، خانواده آنها و پزشکان با هم همکاری موثری داشته باشند.
بیشتر عمل های جراحی که در تشخیص و درمان سرطان کاربرد دارند دارای درد هستند. اما می توان قبل از اینکه این دردها بوجود آیند از آنها جلوگیری کرد. چنانچه قبل از عمل، وقت کافی برای اثرگذاری دارو وجود داشته باشد، به منظور کنترل درد از بی حسی موضعی یا داروهای مخدر استفاده می شود. داروهای ضد اضطراب و آرام بخش نیز جهت تامین آرامش بیمار مفید هستند. کاربرد درمانهایی مانند تمدد اعصاب یا تصویر سازی باعث کنترل دردی که به علت استرس بوجود آمده است می شود.
اگر فرد بیمار، از اینکه چه چیزی بعد از عمل برای او پیش می آید اطلاع داشته باشد، تحمل کردن جراحی برای او آسان تر می شود. اگر که یکی از افراد خانواده یا یکی از دوستان بتوانند بیمار را در هنگام جراحی همراهی کنند، برای کم شدن اضطراب بیمار مفید است. باید به بیمار و افراد خانواده او نکاتی در مورد نحوه کنترل درد در خانه گفته شود. علاوه بر آن باید به بیمار اطلاعاتی در مورد افرادی که بتوانند در هنگام درد داشتن به او کمک کنند داد.
قبل از هر چیز دیگر، لازم است بدانیم که هر چند، از بین رفتن کامل درد، بهترین شکل درمان درد است ولی در مورد دردهایی مانند دردهای سرطانی، ممکن است که فقط برای مدت زمان بسیار کم و در شروع درمان بیماری اتفاق افتد. پس هدف درمان دردهای سرطانی، مهار و کم کردن درد به اندازه ای که درد قابل تحمل شود و در زندگی روزمره بیماران مشکلی بوجود نیاورد می باشد.
برای کاهش درد سرطانی و مبارزه با آن باید بتوانیم نوع و شدت درد را به درستی بسنجیم، در این صورت قادر خواهیم بود تا روش بهتری برای کنترل آن را به کار بگیریم. مطابق با قانون درمان که در پزشکی وجود دارد، در همه موارد، اولین مرحله درمان، آسانترین، کم عارضه ترین، کم خطرترین، کم هزینه ترین و در دسترس ترین نوع درمان است و پزشک متخصص درد، باید درمانی را انتخاب کند که دارای بیشترین تعداد از این خصوصیات باشد. البته در بعضی از بیماران، شدت درد به اندازه ای است که از همان شروع درمان، شیوه های پیشرفته تر مانند تخریب شبکه های عصبی یا پمپ های مورفین به کار برده می شود.
قبل از شروع درمان دردهای سرطانی، باید بدانید که :
– درد شما قابل کنترل است.
– کنترل درد، قسمتی از درمان سرطان شما است.
– مراجعه به پزشک متخصص درد به کنترل درد شما کمک می کند.بهترین روش کنترل درد، پیشگیری از آغاز شدن مجدد یا پیشگیری از وخیم تر شدن آن است.
– داروهای کنترل کننده درد خیلی متنوع هتند و برای افراد مختلف داروهای مختلفی توسط پزشک تجویز می شود.
– اگر پزشک درباره پیشینه درد شما اطلاعات کافی داشته باشد، بهتر می تواند برای درمان و کنترل درد شما برنامه ریزی کنید.
– مصرف داروهای مسکن مطابق با برنامه ای که پزشک تنظیم کرده است تا حدود زیادی و حتی می توان گفت به صورت کامل درد شما را کنترل می کند.
– به این موضوع فکر نکنید که ممکن است بدن شما به داروهای مسکن معتاد شود و داروهای قوی تر را برای بعدا نگه دارید. حتما از داروهای مسکن تجویز شده استفاده کنید و بدانید که بدن شما معتاد نمی شود.
روشهای درمان دردهای سرطانی
درمان دارویی دردهای سرطانی
در بیماران سرطانی دو نوع درد در بدن احساس می شود: درد حاد که به دلیل تحریک دریافت کننده های درد، در قسمت های مختلف بدن اتفاق می افتدو درد مزمن که علت آن، صدمه دیدن سلولهای عصبی می باشد.
گروههای دارویی خاصی جهت درمان هر یک از این دو نوع درد وجود دارد به گونه ای که داروهای موثر برای درمان درد حاد، برای درمان درد مزمن تاثیری ندارند و بالعکس.
دردهای سرطانی، ترکیبی از هر دو نوع درد می باشند، بنابراین برای درمان درد در بیماران سرطانی، باید مخلوطی از هر دو نوع دارو به کار برده شود. مرسوم ترین داروهای خوراکی که در بیماران سرطانی، با توجه به مرحله و مییزان درد به کار می روند، مسکن های ساده، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی، داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد تشنج، استروئیدها و مخدر ها هستند. تصمیم گیری در مورد ترتیب مصرف این داروها ، مطابق با دستورالعمل سازمان جهانی بهداشت، که پلکان بیدردی نامیده می شود انجام می شود.
جراحی در درمان دردهای سرطان
برای از بین بردن تومور به صورت کامل یا قسمتی از آن، می توان از روش جراحی استفاده کرد. این روش به صورت مستقیم درد را کم می کند، عوارضی که از گرفتگی منتج شده اند را کاهش می دهد و باعث بهتر شدن نتیجه درمان سرطان و افزایش مدت زمان زنده ماندن بیمار می شود. روشهای دیگری نیز برای درمان دردهای سرطانی وجود دارند که به عنوان درمانهای جراحی شناخته می شوند. از جمله این روش ها عبارتند از:
– پیشگیری از فعالیت عصب
– دستکاری عصبی
پیشگیری از فعالیت عصب (Nerve Blocks) در درمان دردهای سرطانی
پیشگیری از فعالیت عصب با استفاده از تزریق دارو و با بی حسی موضعی انجام می شود. این روش عصب ها را از کار می اندازد و غیر فعال می کند تا درد بیمار را کنترل کند.. به این روش بلوک عصبی نیز گفته می شود.
هنگامی که کنترل دردهای سرطانی با دارو امکانپذیر نباشد، باید شیوه های مختلف تخریب عصبی که از زمینه های کاری فوق تخصصین درد می باشد را به کار برد. در اینصورت، انتقال پیام های درد به نخاع و مغز کم می شود و درد کاهش می یابد و بنابراین، نسبت به روشهای دارویی، بهتر می توان درد را کنترل کرد. در این روش درمان، ابتدا برای مطمئن شدن از اینکه یک عصب درد را منتقل می کند، کارکرد این عصب به صورت موقت توسط دارو قطع می شود. بعد از گرفتن پاسخ درمانی خوب و کم شدن میزان درد بیمار در سطح قابل قبول، شیوه های مختلفی برای قطع و از کار انداختن همیشگی عصب به کار برده می شود تا درد بیمار برای زمان طولانی (تقریبا یک سال) و به اندازه کافی کاهش یابد. این روش درمان به صورت بدون بیهوشی و در اتاق عمل دارای دستگاه اشعه ایکس و در شرایط استریل و با بیحسی موضعی انجام می شود. البته لازم به ذکر است که ممکن است به دلایلی، درد بیمار در زمان کمتر از یکسال بازگردد. مثلا در مورد توموری که با سرعت زیاد رشد می کند، ممکن است مدتی بعد، یک شبکه عصبی دیگر را درگیر کند و باعث برگشت مجدد درد بیمار شود. متاسفانه، همانطور که باید با سرطان به صورت پیوسته مبارزه کرد، کاهش درد آن نیز، با توجه به میزان پیشرفت بیماری، باید همیشگی باشد. در روشهای درمان تخریبی مانند این روش، احتمال بیشتری نسبت به روشهای درمان دارویی در رخداد عوارض پیش بینی نشده وجود دارد که البته، متخصصین درد با مهارتهای زیادی که در این زمینه دارند، این عوارض را به کمترین حد کاهش می دهند.
یکی از کاربردهای بلوک عصبی برای کاهش و کنترل درد سرطان پانکراس می باشد.
بلوک عصب اسپلانکنیک (احشایی) در درمان درد سرطان پانکراس
بلوک عصب اسپلانکنیک (احشایی)، یک روش موثر در درمان دردهای مزمن بالای شکم که ناشی از سرطان یا التهاب پانکراس است می باشد. اعصاب اسپلانکنیک که در دو طرف ستون فقرات هستند، پیام های درد را از اعضای مختلف شکمی به مغز انتقال می دهند. شبکه عصبی سیلیاک، محل برقراری ارتباط اعصاب اسپلانکنیک است. بلوک کردن شبکه عصبی سیلیاک با تزریق مواد بی حس کننده موضعی، برای کم کردن دردهای بعد از التهاب یا سرطان پانکراس به کار می رود. همچنین، روش بلوک عصبی، درد ناشی از بستن شریان های کبدی در درمان سرطان را کم می کند.
دستکاری عصبی (Neurologic Interventions) در درمان دردهای سرطانی
به وسیله عمل جراحی، امکان قرار دادن دستگاههایی در بدن به منظور ورود داروها به بدن یا تحریک الکتریکی اعصاب وجود دارد. به کارگیری عمل جراحی به منظور از بین بردن عصب هایی که در مسیر درد قرار دارند نادر است.
در مرحله های آخر بیماری که تومور پیشرفت زیادی کرده است، به علت درگیر شدن اعصاب و قسمت های مختلف، ممکن است مهار درد با بلوک کردن یک یا دو شبکه عصبی وجود نداشته باشد . در این هنگام باید روش کلی تری برای مهار درد بیمار به کار برده شود و انتقال هر پیام درد در نخاع را مهار کرد در این روش، کاتتر باریکی کنار نخاع گذاشته می شود و به یک پمپ دائمی زیر پوستی یا در خارج از بدن وصل می شود و مورفین و سایر ترکیبات دارویی به صورت همیشگی در کنار نخاع تزریق می شود و این داروها با تاثیرگذاری مستقیم بر سطح نخاع، منتقل کردن پیام های درد را متوقف می کنند. به صورت کلی می توان گفت که در این روش کنترل درد، هنوز بیماری وجود دارد و باعث درد نیز می شود ولی درد به مراکز عصبی بالاتر انتقال نمی یابد و بیمار متوجه درد نمی شود و به صورت کامل درد او از بین می رود. البته کاهش درد با این روش، عوارض و هزینه بیشتری دارد و مراقبت از بیمارهم دقت، تجربه و آموزش بیشتری را لازم دارد.
پرتودرمانی در درمان دردهای سرطانی
چنانچه در در راه رفتن و فعالیت های دیگر بیماران سرطانی که بیماری آنها در استخوان پخش شده است به علت درد زیاد مشکلی بوجود آید، پرتو درمانی این مشکلات را کم می کند. یعنی اینکه تزریق مواد رادیواکتیو می تواند منجر به کاهش درد شود. البته امکان افزایش درد بعد از پرتودرمانی وجود داردکه در اینصورت باید بررسی های بیشتری انجام شود.
درمان درد سرطان با تخریب تومور با فرکانس رادیویی (Radiofrequency Ablation)
در این شیوه درمانی، تومور توسط یک الکترود سوزنی گرم می شود و از بین می رود. این عمل، درد را به مقدار قابل توجهی در بیمارانی که سرطان آنها در استخوان پخش شده است کاهش می دهد.
نویسنده: دکتر محی الدین فصیحی هرندی
