سوءجذب مواد غذایی به شرایطی اطلاق می شود که دستگاه گوارش برای جذب نمودن یک یا چند ماده غذایی مهم شامل کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها و پروتئین‌ها، یک یا تعدادی از ویتامین‌های مهم به خصوص A و B12 و املاح (از قبیل آهن و کلسیم) دچار عدم توانایی می باشد. بیماری سوءجذب ممکن است از هر قسمت دستگاه گوارش نشات بگیرد، اما مشکل عدم جذب موارد غذایی در روده به دلیل بیماری‌های روده کوچک شایع‌تر می باشد
علل سندرم سوء جذب
پروتئین‌ها، کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها و بسیاری از مایعات در روده کوچک جذب می‌شوند. سندرم سوء جذب زمانی رخ می‌دهد که چیزی مانع از جذب مواد مغذی و مایعات مهم از روده‌ها می‌شود. این مشکل می‌تواند در اثر التهاب، صدمه به دیواره روده، یک بیماری داخلی و یا عدم تولید کافی آنزیم‌های گوارشی ایجاد شود.
برخی از عواملی که می‌توانند در هضم مواد غذایی و سندرم سوء جذب مؤثر باشند، عبارت‌اند از:
• استفاده طولانی‌مدت از آنتی‌بیوتیک‌ها
• بیماری سلیاک، بیماری کرون، پانکراتیت مزمن و یا فیبروز کیستیک
• کمبود لاکتاز و یا عدم تحمل لاکتوز
• نقص‌های مادرزادی، مانند انسداد مجرای صفراوی (مجاری صفراوی به‌طور طبیعی شکل نمی‌گیرد، درنتیجه مجاری مسدود شده و از ورود ترشحات صفرا از کبد به درون روده‌ها جلوگیری می‌شود).
• بیماری‌های کیسه صفرا، کبد یا لوزالمعده
• آسیب به روده در اثر عفونت، التهاب، تروما یا جراحی
• بیماری‌های انگلی
• پرتودرمانی
• سندرم روده کوتاه. به‌صورت نقص مادرزادی و یا در اثر عمل جراحی.
• اسپروی تروپیکال (سوء جذب گوارشی مناطق گرمسیری)، که بیشتر دریای کارائیب، هند و دیگر بخش‌های جنوب شرقی آسیا رایج می‌باشد. این بیماری بیشتر به عوامل محیطی، مانند وجود سموم در مواد غذایی، عفونت، یا انگل‌ها مربوط می‌شود. علائم آن می‌تواند شامل کم‌خونی، اسهال ، زبان درد و کاهش وزن باشد.
• بیماری ویپل، که معمولاً مردان میان‌سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد، این بیماری ناشی از یک عفونت باکتریایی است. علائم آن می‌تواند شامل مواردی همچون: درد شکم و یا گرفتگی عضلات، تب مزمن، تیره شدن رنگ‌دانه‌های پوست، اسهال، درد مفاصل و کاهش وزن باشد.
علائم سوء جذب
اسهال.
مدفوع شناور و چرب و بدبو.
گاز بیش از حد.
درد شکم یا گرفتگی عضلات، به خصوص پس از خوردن.
خستگی.
کاهش وزن و یا لاغری.
شب کوری (سوء جذب ویتامین A ).
کبودی آسان (ویتامین سوء جذب K).
درد استخوان و انقباضات عضلانی دردناک (سوء جذب کلسیم).
رنگ پریدگی و سایر علایم کم خونی.
استفراغ.
حساسیت بالا به عفونت.
هدر رفتن عضله.
تشخیص سندرم سوء جذب
-سابقه بیمار، از جمله استفاده از الکل و معاینه فیزیکی.
-آزمایش خون برای کم خونی و سایر کمبودهای تغذیه ای.
-نمونه مدفوع برای یافتن چربی هضم نشده.
-کشت میکروارگانیسم ساکن روده.
-آزمون تنفسی برای تشخیص عدم تحمل لاکتوز و یا رشد بیش از حد باکتری در روده کوچک.
-بیوپسی از بافت روده (ممکن است در طول انجام آندوسکوپی گرفته شود) و بازرسی بصری از قسمت بالای روده کوچک.
-دستگاه گوارش فوقانی و عکس های سری روده کوچک با استفاده از باریم.
برخی از موارد بالا به طور مشروح در زیر آمده است.
در صورت جود اسهال مزمن، کمبود مواد مغذی، کاهش وزن قابل‌توجه باوجود رژیم غذایی مناسب، ممکن است پزشک به سندرم سوء جذب مشکوک شود. برای تأیید تشخیص می‌توان از تست‌های آزمایشگاهی استفاده نمود. این آزمایشات می‌تواند شامل موارد زیر گردد:
آزمون مدفوع
آزمایش مدفوع می‌تواند میزان چربی در نمونه مدفوع را اندازه‌گیری کند. این تست یکی از ازمایشات قابل‌اطمینان می‌باشد، چراکه معمولاً در این اختلال دفع چربی وجد دارد.
آزمایش خون
این آزمایش سطح مواد مغذی خاص مانند ویتامین B-12، ویتامین D، فولات، آهن، کلسیم، کاروتن، فسفر، آلبومین، پروتئین‌ها را در خون شما اندازه‌گیری می‌کند.
آزمایش تنفسی
آزمایش تنفسی می‌توان برای تست عدم تحمل لاکتوز مفید باشد. حضور گاز هیدروژن در تنفس افراد که درنتیجه شکستن لاکتوز به‌وسیله باکتری‌ها در روده بزرگ وجود می‌آید، بدان معنی است که لاکتوز جذب نمی‌شود و فرد به عدم تحمل لاکتوز مبتلا می‌باشد.
تصویربرداری و آندوسکوپی
این روش با انجام اندوسکوپی دستگاه گوارش صورت می گیرد.
گزینه‌های درمانی برای سندرم سوء جذب
جایگزین کردن مواد مغذی و مایعات اولین گام درمان سندرم سوء جذب محسوب می‌شود. درمان اختصاصی به علت زمینه‌ای بیماری بستگی خواهد داشت. اگر شما به عدم تحمل لاکتوز مبتلا باشید، باید از مصرف شیر و سایر فراورده‌های لبنی اجتناب ورزید و یا از قرص آنزیم لاکتاز استفاده نمایید. در موارد شدید ممکن است بستری شدن در بیمارستان موردنیاز باشد. اگر در شما سندرم سوء جذب تشخیص داده‌شده است، شما باید با یک متخصص تغذیه مشورت کنید تا مطمئن شوید در حال حاضر مواد غذایی را به‌طور مناسب به بدن خود می‌رسانید. ممکن است به مکمل‌های آنزیمی نیاز داشته باشد تا مواد غذایی خاص بتوانند به‌خوبی از روده شما جذب گردند.
عوارض سندرم سوء جذب درازمدت چه می‌باشد؟
عوارض به‌طور مستقیم به نوع مواد مغذی جذب نشده، مربوط می‌شود. در برخی موارد، افراد دچار اسهال مداوم، کاهش وزن و دردهای شکمی می‌شوند. کمبود ویتامین‌ها می‌تواند شرایطی مانند کم‌خونی، بی‌حسی در دست‌وپا و مشکلات حافظه‌ای را ایجاد نماید. پیدا کردن علت بیماری، برای درمان مناسب، ضروری و حیاتی می‌باشد.
چگونه سوء جذب درمان می شود؟
در برخی موارد تنها درمان لازم جلوگیری از مواد غذایی خاص است که باعث و یا تشدید علائم می شود به عنوان مثال، کسانی که عدم تحمل به لاکتوز شیر دارند باید از مصرف محصولات شیر جلوگیری کنند کسانی که بیماری سلیاک دارند ممکن است با اجتناب از مصرف غذاهای حاوی گلوتن ( یک پروتئین در گندم، چاودار، جو دوسر و جو) درمان می شوند.
زمینه اختلال سوء جذب را باید تشخیص داد و درمان کرد به عنوان مثال، آنتی بیوتیک برای درمان یک عفونت داده می شود.
مکمل غذایی ممکن است تجویز شود مکمل های معمول عبارتند از کلسیم، منیزیم، آهن و ویتامین های A ، D، E و Kهستند.
آنزیم های پانکراس برای اصلاح تولید کافی آنها ممکن است تجویز شود.
کورتیکواستروئیدها ممکن است جذب در برخی موارد بیماری های التهابی را بهبود بخشد.
در بسیاری از موارد یک رژیم با کربوهیدرات بالا و کم چرب توصیه می شود آن ساده ترین راه برای هضم و جذب است.
تست عرق ممکن است انجام شود تا ببینید که آیا فیبروز کیستیک وجود دارد.
توجه:
اگر اسهال یا سایر مشکلات گوارشی برای بیش از سه روز باقی بماند با یک دکتر تماس بگیرید.
پیشگیری از سوء جذب.
سوء جذب قابل پیشگیری است تنها زمانی که علت زمینه ای (مانند عفونت باشد) قابل پیشگیری است.
اجتناب از نوشیدن الکل.
هنگام رفتن به مکان های با آب مشکوک، تنها آب بطری بنوشید تنها غذاهای پخته شده مصرف کنید و از سالاد تازه اجتناب شود.
مصرف برخی از داروها مانند آنتی بیوتیک ها، که روی عملکرد روده ها تاثیر می گذارد را محدود کنید.
مسهل ها را استفاده نکنید.
از سری مطالب پزشکی عمومی و غیر تخصصی سایت ( اطلاعات عمومی و غیر تخصصی پزشکی برای افزایش دانش سلامت و اطلاعات عمومی پزشکی بازدیدکنندگان)
