آرتریت و آرتروز ستون فقرات

 مفاصل بین مهره های کمر را اصطلاحاً فاست می نامند. اضافه وزن بیمار باعث وارد شدن بارهای بیش از حد بر این مفاصل سرعت تخریب آن (آرتروز) خواهد شد. کاهش وزن و تقویت عضلات حمایت کننده ستون فقرات نقش قابل توجهی در کاهش سرعت پیداش این تغییرات خواهد داشت.آرتروز ستون فقرات و کمر (اسپوندیلوسیس) با خشکی یا گرفتگی و گردن درد یا کمر درد همراه است.از علائم آرتروز ستون فقرات میتوان به  خشکی و درد مفاصل اشاره کرد. این خشکی و درد که در هنگام صبح (بخصوص برای حدود 30 دقیقه بعد از بیدار شدن از خواب) و مجددا در هنگام عصر بدتر است غالبا ” درد حرکت اول” نامیده می شود و در طول روز و با انجام فعالیت های روزانه توسط فرد بهبود می یابد. در اثر آرتروز ستون فقرات خم شدن، انجام فعالیت های تحمل کننده وزن مثل پیاده روی و انجام وظایف روزمره مثل لباس پوشیدن و حمام کردن دشوار می شود. فیزیوتراپ به شما کمک می کند تا بیماری خود را مدیریت کنید، ناراحتی خود را کاهش دهید و بتوانید بار دیگر به خوبی حرکت کنید. اگر درد شما بهبود نیافت باید برای درمان به جراح ستون فقرات مراجعه نمایید.

آرتروز ستون فقرات گردن

شایع ترین علت گردن درد ، اسپوندیلوز (آرتروز گردن) است. این حالت به ویژه در سنین بیش از پنجاه سالگی شایع تر است. اسپوندیلوز را به طور عامیانه آرتروز می نامند، ولی باید بدانیم که به کار بردن این اصطلاح برای ستون فقرات صحیح نیست. آیا می دانید: 25 درصد تا 50 درصد مردم تا پنجاه سالگی دچار تغییرات شدید مستهلک شدن در مهره های گردن می شوند.

این میزان در سنین بالاتر به مراتب بیشتر است تا حدی که در دهه ی هفتم عمر، نود و پنج درصد مردها و بیش از هفتاد درصد زن ها را مبتلا می کند. شیوع تغییرات دژنراتیو ستون فقرات گردن در مردها بیش از زن ها است. بیشترین درگیری در مهره های پنج و شش، همچنین مهره های ششم و هفتم گردن دیده می شود، چون بیشترین تحریک مرتبط به این سطوح است.

ستون فقرات گردن از هفت مهره و دیسک های بین مهره ای تشکیل شده است. متحرک ترین قسمت کل ستون فقرات را همین مهره ها تشکیل داده و حرکات سر کاملاً وابسته به این مهره ها هستند.

ستون فقرات هم مثل هر ساختمان دیگر به طور طبیعی در معرض تغییرات ناشی از افزایش سن است، اما برخی مسائل مثل حرکات بیش از حد یا ناصحیح و استفاده ی نادرست از آن، سوانح رانندگی که باعث خمیدگی ناگهانی سر به جلو و سپس عقب می شوند

(Wiplash)، کارهای سنگین، حمل وسایل و اشیا روی سر (که در جامعه ی روستایی ما شایع است)، اختلالات مادرزادی و… سرعت و شدت پیدایش این تغییرات را بیشتر می کنند. از جمله ی این تغییرات می توان به تغییر ساختمان دیسک بین مهره ای، برجسته شدن آن به داخل کانال نخاعی یا سوراخ های بین مهره ای، پیدایش خارهای استخوانی در لبه ی مهره ها (استئوفیت) و حتی تغییر شکل و به هم خوردن انحنای طبیعی آن ها اشاره کرد.

هر یک از این تغییرات، بسته به محل، می توانند باعث فشار بر ریشه های عصبی یا حتی نخاع شوکی شوند و بیمار را علامت دار کنند. این علائم می توانند از درد بین دو کتف، گزگز انگشت یا انگشتان دست، سردرد، کاهش قدرت عضلانی، علائم گردن درد با انتشار به شانه و دست و… تا حتی فلج کامل بخشی از بدن متفاوت باشند. در برخی موارد قدرت راه رفتن و در بسیاری از موارد، توانایی استفاده از دست ها کاهش می یابد. بعضی بیماران مبتلا به آرتروز گردن با اختلالات اسفنکتری (ادرار و مدفوع) مراجعه می کنند. از جمله علت آرتروز ستون فقرات می تواند یکی از موارد زیر باشد:

• آسیب یا ضربه دیدن مفصل
• نقص ژنتیکی تأثیرگذار بر غضروف
• افزایش سن

علائم

اغلب بیماران مبتلا به آرتروز گردن با درد و محدودیت حرکتی ناحیه ی گردن مراجعه می کنند. بسته به محل فشار ممکن است علائم محدود به اندام فوقانی باشند (بی حسی، درد تیرکشنده به شانه یا دست و به ویژه پشت سر و کاهش قدرت عضلانی) یا اندام تحتانی را درگیر کنند (سفتی و اختلال در قدرت عضلانی پاها، اختلالات حسی، بی اختیاری یا احتباس ادرار و مدفوع) و گاهی نیز علائم در هر چهار اندام مشاهده می شوند.

در موارد نسبتاً پیشرفته آرتروز گردن ، معمولاً بیمار به صورت گشادگشاد و نامتعادل راه می رود. برای نوشتن مطالب مشکل دارد و کنترل کافی بر عضلات دستانش ندارد. به ویژه حرکات ظریف دارای اختلال هستند. در برخی از موارد بیمار اصلاً درد گردن ندارد.

در واقع، در بسیاری از مواردی که با درگیری نسج نخاع (نه ریشه های عصبی) همراه هستند، درد علامت شایعی نیست. برخی از سردردها به ویژه سردردهای تیرکشنده از پشت سر که با حرکات یا برخی وضعیت های خاص پدید می آیند، درد بین دو کتف و درد شانه ها نیز از جمله علائمی هستند که می توانند در اثر اسپوندیلوز (آرتروز گردن) مشاهده شوند و متأسفانه پاسخ کمتری به درمان می دهند. برای بررسی و تأیید تشخیص اسپوندیلوز (آرتروز گردن) می توان از عکس رادیوگرافی ساده در چهار جهت، سی تی اسکن، و MRI استفاده کرد که هر یک ارزش خاص خود را دارند.

درمان

 نوع درمان آرتروز ستون فقرات با توجه به عوامل متعددی تعیین می شود. برای مثال، در مراحل اولیه و خفیف تر سعی می شود با کاهش فشار های وارده بر گردن و ستون فقرات، مثلاً با استفاده از گردن بندهای مخصوص برای مدت کوتاه، پرهیز از ورزش های غیر اصولی، عدم استفاده از بالش های بلند، نخوابیدن روی شکم، اصلاح روش مطالعه و کار با رایانه، کاهش مدت رانندگی و … همچنین استفاده ی کوتاه مدت و کنترل شده از داروهای ضد التهاب معمولی مانند Celebrex، ایندومتاسین، ایبوپروفن، استامینوفن و همچنین داروهای شل کننده ی عضلانی مثل متوکاربامول، وضعیت بیمار مبتلا به آرتروز گردن را تحت کنترل در آورده، می تواند در درمان آرتروز کمر بسیار مؤثر است و از پیشرفت آسیب جلوگیری کرد. بیماری اسپوندیلوز نوعی آرتروز است که ستون فقرات را تحت تاثیر قرار می دهد. این ساده ترین تعریفی است که می توان برای بیماری آرتروز ستون فقرات بیان کرد. در واقع، با توجه به ریشه لاتین این اصطلاح می توان تعریف خوبی از آن ارائه کرد. اسپوندی به معنای ستون فقرات  لوز به معنای مشکل است. از این رو، اسپوندیلوز مشکلی در ارتباط با ستون فقرات است، اما امروزه پزشکان این اصطلاح را آرتروز ستون فقرات تعریف کرده و همچنین برای درمان آرتروز کمر راه حل هایی ارائه داده اند.اسپوندیلوز اختلال تخریبی ستون فقرات است و به این معناست که این مشکل بخشی از فرآیند پیری است. با افزایش سن، بدن های ما فرسوده می شود که جای تعجب ندارد. سال ها استفاده و استفاده بیش از حد از ستون فقرات باعث می شود که بخش هایی از آن مخصوصا مفاصل، رباط ها و دیسک های بین مهره ای تغییر کرده و دیگر کارایی نداشته باشند. اسپوندیلوز آرتریت ستون فقرات یا آرتروز ستون فقرات نیز نامیده می شود.

اغلب موارد  آرتروز گردن با این درمان ها بهبود می یابند و نیازی به اقدامات تشخیصی درمانی بیشتر نخواهند داشت. در موارد مزمن یا پیشرفته تر، همچنین بیمارانی که با دردها یا عوارض دیگر مقاوم به درمان های معمولی مراجعه کرده اند، به انجام اقدامات تشخیصی بیشتری مثل رادیوگرافی ساده و یا حتی MRI نیاز است و نوع درمان براساس یافته های حاصل تعیین می شود. بسیاری از این بیماران مبتلا به آرتروز گردن هم با درمان های طبی مناسب و صحیح بهبود خواهند یافت. پیشگیری از عود این مشکلات با اصلاح روش زندگی و اجتناب از عوامل آسیب رسان میسر است.

پس از بهبودی کامل یا تقریباً کامل، حرکت درمانی با نظر دکتر متخصص ستون فقرات و با همکاری تکنسین این رشته آغاز می شود. هدف اصلی از انجام این حرکات، بر طرف کردن اسپاسم، و کوتاهی عضلات ناحیه، همچنین افزایش محدوده ی حرکتی ستون فقرات است، ضمن اینکه بر طرف شدن ضعف عضلانی باعث حمایت بیشتر و بهتر از ستون فقرات خواهد شد.

نکته ی مهم: انجام حرکات ورزشی و حرکت درمانی، در مرحله ی حاد درد توصیه نمی شود.

گاه پس از انجام حرکت درمانی، درد و گرفتگی عضلات باعث آزار بیمار مبتلا به آرتروز گردن و آرتروز ستون فقرات می شود که در این موارد استفاده از ضددردهای معمولی، ماساژ ملایم با ژل های موضعی ضد درد مثل پیروکسیکام، استفاده از حوله ی گرم یا کیسه ی آب گرم، همچنین دوش آب ولرم بسیار مفید و کمک کننده خواهد بود.

در بیشتر موارد، تشدید درد در حد قابل تحمل و مختصر، اهمیت چندانی ندارد، اما در صورتی که انجام این حرکات موجب دردهای شدیدی شود، به ویژه اگر به شانه، بازو یا دست انتشار یابد، ادامه ی آن توصیه نمی شود و حتماً باید حرکت یا حرکاتی را که باعث پیدایش این درد شده اند، قطع کرد.

درمان جراحی

 در صورتی که دردهای بیمار مبتلا به آرتروز گردن شدید و ناتوان کننده باشند و به درمان طبی پاسخ مناسبی ندهند، همچنین در صورت بروز علائم عصبی مثل اختلالات حرکتی، کاهش قدرت عضلانی در یک یا چند اندام که با MRI گردن مطابقت و هم خوانی داشته باشد، به ویژه در موارد پیش رونده، پیدایش اختلالات عملکرد اسفنکترهای ادراری (شایع تر) به صورت بی اختیاری یا احتباس ادرار و مدفوعی (کمتر)، اختلال در راه رفتن و عدم تعادل و یا وجود یافته های خاصی مثل مشاهده ی تخریب نسج نخاع در MRI و یا وجود یک قطعه دیسک پاره شده ی بزرگ در داخل کانال نخاعی یا سوراخ بین مهره ای، با صلاحدید پزشک متخصص ستون فقرات و دیسک کمر، پیشنهاد عمل جراحی صورت می گیرد.

منبع : کتاب علل و درمان دردهای ستون فقرات