درد دنبالچه یکی از ناراحت کننده ترین حس‌هایی است که میتواند باعث ناتوانی فرد شود و معمولاً در هنگام نشستن، ایستادن به مدت طولانی و بلند شدن از حالت نشسته به وجود می‌آید. دنبالچه محلی است که عضلات تاندون‌ها و رباط‌های مختلفی به یکدیگر متصل می‌شوند و در این ناحیه ۳ ۴ یا ۵ استخوان کوچک وجود دارد که به آنها استخوان‌های مهره دنبالچه گفته میشود و در قسمت انتهایی ستون فقرات و زیر سارکوم قرار گرفته قرار دارند سارکوم یک استخوان مثلث مانند است که بین دو استخوان ران قرار دارد.
چه زمانی برای درد استخوان دنبالچه به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورتی که درد دنبالچه شما شدید است و باعث ناتوانی حرکتی شده است و به عنوان مثال شما نمی‌توانید به محل کار خود بروید یا کارهای منزل را انجام دهید و از فرزندان خود مراقبت کنید باید هرچه زودتر به پزشک مراجعه نمایید. سایر علائم و نشانه‌های درد دنبالچه نشان می‌دهد مراجعه به پزشک ضروری است به شرح زیر می‌باشد:
- درد دائمی که علیرغم اقدامات مراقبتی تسکین نمی‌یابد.
- احساس وجود توده یا برجستگی در دنبالچه
- احساس تب، قرمزی، تورم، گرمی یا خروج ترشح از نقاط اطراف دنبالچه یا از خود دنبالچه
دلایل بروز درد استخوان دنبالچه شامل چه مواردی است؟
شایع‌ترین علت بروز درد دنبالچه ضرب دیدگی استخوان آن است که شامل ضربه مستقیم، ضربه پر قدرت و ضربه مکرر به دنبالچه است اما دلایل دیگری نیز وجود دارد که میتواند باعث بروز درد دنبالچه شود.
ضرب دیدگی
درد دنبالچه میتواند در پی زمین خوردن روی کمر یا سایر انواع ضرب دیدگی‌های دنبالچه به وجود بیاید و باعث بروز التهاب رباط‌های ناحیه دنبالچه شود. شدت بروز آسیب دیدگی میتواند از کبود شدن این ناحیه تا شکستگی استخوان دنبالچه متغیر باشد. به ندرت مفصل سارکوم و دنبالچه دچار دررفتگی میشود این مفصل در قسمت فوقانی سارکوم و ساقه دنبالچه وجود دارد و میتواند باعث بروز درد در این ناحیه شود. به علاوه انجام دادن برخی از فعالیت‌های جسمانی از قبیل اسب سواری یا دوچرخه سواری میتواند ریسک بروز درد دنبالچه را تشدید کند زیرا فشار و اصطکاکی که به مدت طولانی به دنبالچه وارد میشود بسیار زیاد است. همچنین نشستن به مدت طولانی روی یک سطح سفت در حین رانندگی و پرواز با هواپیما میتواند باعث بروز درد دنبالچه شود. از آنجایی که دنبالچه محل اتصال تعداد زیادی عضله و رباط است آسیب دیدگی این ناجیه میتواند باعث کشیدگی عضلات کف لگن یا التهاب رباط‌های ناحیه دنبالچه و خود دنبالچه شود.
زایمان طبیعی
زایمان طبیعی به ویژه در مواردی که فرایند زایمان به سختی انجام میشود و استفاده از فورسپس ضروری است به علت فشاری که سر جنین به قسمت فوقانی دنبالچه وارد میکند بیمار دچار درد دنبالچه خواهد شد. معمولاً درد دنبالچه ناشی از زایمان طبیعی به علت کبودی استخوان یا کشیدگی رباط به وجود می‌آید اما گاهی اوقات استخوان دنبالچه دچار شکستگی خواهد شد.
بیماری تحلیل برنده مفاصل
همان گونه که می‌دانید استئوآرتریت بیماری تحلیل برنده مفاصل است و میتواند در همه استخوان‌های بدن به وجود بیاید، آسیب دیدگی و تخریب استخوان دنبالچه در پی انجام حرکات تکراری باعث بروز درد در این ناحیه خواهد شد.
ساختار ویژه دنبالچه
همان گونه که در قسمت بالا اشاره کردیم تعداد استخوان‌های ناحیه دنبالچه در همه افراد یکسان نیست و هر چه تعداد استخوان‌ها بیشتر باشد ریسک بروز مشکل افزایش خواهد یافت. به علاوه برخی از افراد دارای زائده استخوانی هستند که در قسمت تحتانی دنبالچه واقع شده است. این زائده استخوانی میتواند در هنگام نشستن باعث التهاب ناحیه دنبالچه شود. این وضعیت در مواردی که زائده استخوانی باعث میشود که پوست و بافت چربی بین صندلی و استخوان اضافه گیر بیافتند تشدید خواهد شد برخی از پزشکان ادعا میکنند که علاوه بر زائده استخوانی وجود بد شکلی در این ناحیه نیز میتواند باعث بروز درد دنبالچه شود.
درد عصب
تعداد زیادی عصب در قسمت فوقانی دنبالچه قرار دارد که فعالیت بیش از حد جسمانی و التهاب این عذاب میتواند باعث بروز درد شدید و مزمن دنبالچه شود.
اسپاسم عضلات کف لگن
از آنجایی که دنبالچه محل اتصال یک لایه عمیق از عضلات کف لگن است اسپاسم عضلانی و اعصاب این ناحیه میتواند باعث بروز درد تیر کشنده و مبهم شود در قسمت دنبالچه و قسمت فوقانی رکتوم احساس خواهد شد.
علائم و نشانه‌های درد دنبالچه شامل چه مواردی است؟
درد بارزترین علامت در این عارضه محسوب میشود و زمانی که دنبالچه تحت فشار قرار بگیرد مثلاً زمانی که فرد روی یک صندلی سفر نشیند درد این ناحیه افزایش خواهد یافت. علائم و نشانه‌های درد دنبالچه معمولاً با برطرف شدن فشار در هنگام ایستادن و راه رفتن از بین می‌رود. سایر علائم و نشانه‌های درد دنبالچه به شرح زیر می‌باشد:
- احساس درد شدید و ناگهانی در هنگام تغییر وضعیت از حالت نشسته و ایستاده
- احساس درد در هنگام دفع مدفوع
- احساس درد هنگام انجام روابط جنسی
- احساس درد عمیق در ناحیه دنبالچه
درد استخوان دنبالچه چگونه تشخیص داده میشود؟
اگرچه بررسی سابقه پزشکی میتواند علت بروز درد دنبالچه از قبیل زمین خوردن روی کمر یا سایر انواع ضرب دیدگی دنبالچه را مشخص کند برخی از بیماران ادعا میکنند که درد دنبالچه آنها به صورت تدریجی به وجود آمده است. در این حالت انجام معاینه جسمانی نقش مهمی را در تشخیص علت بروز درد دنبالچه ایفا میکند.
انجام معاینه جسمانی
پزشک در هنگام انجام معاینه جسمانی در ابتدا استخوان دنبالچه را به لحاظ وجود کبودی، تورم، راش پوستی یا علائم عفونت از قبیل داغی، قرمزی و ترشح مایع بررسی میکند. پزشک پوست این ناحیه را به لحاظ وجود برجستگی بررسی می‌نماید زیرا برجسته شدن این ناحیه میتواند نشان دهنده وجود زائده استخوانی باشد. در نهایت پزشک استخوان دنبالچه را فشار می‌دهد تا بتواند محل دقیق درد را مشخص نماید و در صورت بروز هرگونه شکستگی بتواند فورا آن را تشخیص دهد. به علاوه در برخی موارد پزشک به انجام معاینه ناحیه رکتوم نیز می‌‌پردازد و با استفاده از لوبریکانت و دستکش این ناحیه را معاینه میکند استخوان دنبالچه را بین انگشت شست و انگشت اشاره قرار می‌دهد این کار به او برای ارزیابی و معاینه مفصل سارکوم و دنبالچه و تشخیص التهاب رباط‌ها و مفاصل و دامنه حرکات آنها کمک میکند.
عکس برداری از دنبالچه
عکس برداری به کمک اشعه ایکس همیشه نمی‌تواند وجود آسیب دیدگی استخوان دنبالچه را نشان دهد اما پزشک در حالت ایستاده و نشسته از کمر بیمار عکس برداری میکند تا بتواند میزان آسیب دیدگی استخوان دنبالچه در وجود هر گونه مشکل در رباط، در رفتگی این ناحیه یا شکستگی استخوان دنبالچه را تشخیص دهد. اسکن ام آر آی نیز به لحاظ تشخیص وجود عفونت یا تومور در ناحیه دنبالچه انجام میشود.
روش‌های درمانی با تغییر سبک زندگی
در بخش زیر به چند استراتژی خود مراقبتی اشاره می‌‌کنیم که انجام دادن آنها در منزل میتواند به تسکین درد و جلوگیری از آسیب دیدگی بیشتر در آینده کمک کند.
از نشستن به مدت طولانی خودداری کنید
نشستن به مدت طولانی فشار زیادی را به ناحیه دنبالچه وارد میکند به این ترتیب بهتر است هنگام نشستن به سمت جلو خم شوید تا فشار از ناحیه دنبالچه برداشته شود. برخی از افراد روی بالشتک دونات مانند که در قسمت میانی آن یک سوراخ وجود دارد می‌‌نشینند تا در هنگام نشستن فشار زیادی به استخوان دنبالچه وارد نشود البته گاهی اوقات این کار باعث میشود فشاری که به دنبالچه وارد میشود افزایش پیدا کند. بهتر است به جای این نوع بالشتک از بالشتک سه گوش استفاده کنید تا سطح فشاری که به دنبالچه وارد میشود کاهش پیدا کند. برای تهیه این بالشتک به داروخانه یا مراکز عرضه محصولات پزشکی مراجعه کنید.
از کمپرس سرد یا گرم استفاده کنید
میتوانید تا ۳ روز پس از بروز آسیب دیدگی دنبالچه به منظور کاهش درد از کمپرس سرد استفاده کنید و روزی چند بار و هر بار آن را به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه روی موضع دردناک قرار دهید. استفاده از کمپرس گرم نیز بسیار سودمند است و پزشکان پیشنهاد میکنند که از هر دو نوع کمپرس استفاده کنید تا بتوانید بهترین نوع کمپرس را انتخاب کنید زیرا میزان اثرگذاری آنها در همه بیماران یکسان نیست و ممکن است استفاده از کمپرس سرد در برخی از افراد باعث تشدید درد شود.
از بروز یبوست جلوگیری کنید
به اندازه کافی از مایعات و غذاهای سرشار از فیبر استفاده کنید تا دچار یبوست نشوید و حرکات روده شما بهبود یابد.
درد استخوان دنبالچه چگونه درمان میشود؟
به خاطر داشته باشید که ممکن است کبودی استخوان دنبالچه چند روز یا چند هفته پس از آسیب دیدگی بهبود پیدا کند این در حالی است که حدود ۴ تا ۶ در هفته طول می‌کشد تا شکستگی استخوان دنبالچه بهبود یابد. به طور کلی شما باید بتوانید پس از بهبودی مجدداً فعالیت‌های روزمره خود را آغاز کنید. توانایی انجام فعالیت‌های جسمانی و ورزشی به نوع ورزش مورد نظر شما بستگی دارد اما آنچه اهمیت بسیار زیادی دارد این است که باید بتوانید بدون احساس درد بنشینید، راه بروید و به سمت جلو خم شوید.
مصرف دارو
پزشک میتواند برای کاهش درد و التهاب دنبالچه به بیمار داروی خوراکی یا موضعی غیر استروئیدی ضد التهاب بدهد. در صورتی که علیرغم مصرف داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب و انجام روش‌های درمانی مراقبتی سطح درد شما کاهش نیابد باید فورا به پزشک مراجعه کنید. در این حالت پزشک یا داروی مسکن قوی برای شما تجویز میکند یا آنکه استروئید را به درون مفصل یا رباط‌های مجاور سارکوم و استخوان دنبالچه تزریق میکند تا سطح درد شدید این ناحیه کنترل شود. گاهی اوقات بلوک عصب میتواند به رفع درد شدید این ناحیه کمک کند. در صورتی که عفونت عامل بروز درد در ناحیه دنبالچه باشد مصرف آنتی بیوتیک یا جراحی این ناحیه برای تخلیه آبسه و ترشحات عفونی ضروری خواهد بود.
تزریق استروئید
تزریق استروئید در اطراف استخوان دنبالچه میتواند به کاهش التهاب و درد کمک کند. گاهی اوقات تزریق استروئید به همراه داروی بیحس کننده موضعی انجام میشود تا سطح اثرگذاری آن افزایش پیدا کند این تزریق میتواند به رفع علائم و نشانه‌های درد دنبالچه کمک کند اما تنها مشکلی که در این روش وجود دارد این است که میزان اثرگذاری آن فقط چند هفته است. تزریق دارو نمی‌تواند به درمان مشکل ایجاد شده کمک کند و تزریق بیش از حد باعث آسیب دیدگی استخوان دنبالچه و قسمت پایین کمر میشود به همین دلیل فقط باید ثانیه یا دوبار به تزریق دارو در دنبالچه بپردازید.
بلوک عصب
تزریق داروی بیحس کننده به درون اعصابی که به استخوان دنبالچه متصل هستند به کاهش سطح سیگنال‌های درد کمک میکند. میزان اثرگذاری تزریق استروئید فقط چند هفته یا چند ماه باقی خواهد ماند اما بلوک است برخلاف تزریق استروئید یک روش این است که میتوانید چندین بار به انجام این روش بپردازید.
انجام عمل جراحی
انجام عمل جراحی برای درمان درد دنبالچه فقط زمان پیشنهاد میشود که هیچ یک از روش‌های درمانی بالا نتوانسته باشد به کاهش درد بیمار کمک کند. پزشک در جراحی دنبالچه قسمتی از استخوان دنبالچه را خارج میکند اما گاهی اوقات برداشتن آن به طور کامل ضروری خواهد بود. جراحی دنبالچه تحت بیهوشی عمومی انجام میشود. پس از جراحی اکثر افراد متوجه می‌شوند که سطح درد آنها به طرز قابل توجهی کاهش پیدا کرده است اما ممکن است این امر فقط چند ماه طول بکشد و برخی از بیماران مجدداً دچار درد و ناراحتی شوند. معمولاً دوران بهبود پس از جراحی دنبالچه طولانی است و گاهی اوقات حدود چند ماه تا یکسال طول می‌کشد.
تمرینات ورزشی مناسب درد استخوان دنبالچه شامل چه مواردی است؟
این تمرینات ورزشی به کاهش درد در هنگام نشستن کمک میکند و باعث کاهش سطح فشار وارد شده به دنبالچه خواهند شد. تمرینات ورزشی زیر میتواند به شما برای کاهش درد دنبالچه کمک کنند:
نزدیک کردن یک زانو به قفسه سینه
این تمرین ورزشی به کشش عضلات گلابی شکل و عضله مازویی بزرگ کمک میکند زیرا ممکن است این عضلات سفت شده و باعث محدود شدن دامنه حرکات لگن شوند. ماهیچه گلابی شکل از استخوان دنبالچه نشأت می‌گیرد و در صورتی که دچار التهاب شود میتواند باعث ملتهب شدن عصب سیاتیک شود. انجام دادن تمرینات کششی میتواند به تدریج و با گذشت زمان به افزایش دامنه حرکات شما کمک کند برای انجام این تمرین ورزشی باید به صورت زیر عمل کنید:
- به پشت روی زمین دراز بکشید و پاهای خود را به صورت صاف مقابل خود قرار دهید.
- یکی از زانوهای خود را به سمت قفسه سینه خم کنید.
- در همین حالت بمانید و به آرامی زانوی خود را به سمت قفسه سینه بکشید.
- حدود ۳۰ ثانیه در این حالت باقی بمانید سپس این تمرین را با زانوی دیگر خود انجام دهید.
کشش عضله سرینی و عضله گلابی شکل و بالا بردن پاها
این تمرین به کشش عضله سرینی و عضله گلابی شکل کمک میکند. عضلات سرینی به استخوان دنبالچه متصل هستند و راه رفتن یا دویدن میتواند باعث کشش آنها شود برای انجام این تمرین باید به صورت زیر عمل کنید:
- به پشت دراز بکشید.
- زانوی خود را به سمت قفسه سینه بالا بیاورید به نحوی که کف پای شما به صورت صاف روی زمین قرار داشته باشد.
- پای چپ خود را خم کرده و آن را به بدن خود نزدیک کنید و مچ پای چپ خود را در کنار مچ پای راست قرار دهید.
- دست‌های خود را دور ران راست حلقه کنید و حدود ۳۰ ثانیه آن را به سمت قفسه سینه بکشید.
- این تمرین را با پای دیگر نیز انجام دهید.
کشش عضلات در حالت زانو زدن
عضله مازویی بزرگ به محل اتصال عضلات پسواس و تهیگاهی گفته میشود که این عضلات به چرخش ران کمک میکنند. کشش عضلات به رفع درد دنبالچه ناشی از سفت شدن آنها به علت نشستن به مدت طولانی کمک میکند برای انجام این تمرین باید به صورت زیر عمل کنید:
- روی زمین زانو بزنید یک پای خود را جلو بیاورید و کف پای خود را روی زمین قرار دهید به نحوی که استخوان ران و ساق شما در زاویه ۹۰ درجه قرار داشته باشند.
- استخوان ساق و زانوی پای عقبی را روی زمین قرار دهید به نحوی که انگشت شما به سمت عقب متمایل شود یک حوله را پشت زانوی خود قرار دهید تا احساس راحتی بیشتری نمایید.
- قفسه سینه خود را صاف نگه دارید و دست‌های خود را روی ران گذاشته تا تعادل بیشتری پیدا کنید.
- لگن خود را به سمت بالا هدایت کنید و کمی به سمت جلو خم شوید.
- حدود ۲۰ تا ۳۰ ثانیه در این حالت بمانید.
- این تمرین را به سمت مخالف خود نیز انجام دهید.
کشش عضلات سرینی و مازویی یا حالت کبوتر
این تمرین کششی یکی از حرکات یوگا است که به باز شدن ران کمک میکند و باعث کشش عضله مازویی و عضله سرینی در حالت خم شدن پا خواهد شد. انجام دادن این حرکت برای افرادی که دچار مشکلات زانو هستند مناسب نیست برای انجام این تمرین باید به صورت زیر عمل کنید:
- روی زمین بنشینید و دست‌های خود را مقابل شانه خود قرار دهید به نحوی که شانه‌های شما از هم فاصله داشته باشند.
- زانوی چپ خود را به سمت جلو بیاورید و آن را به آرامی در قسمت عقب و سمت چپ دست چپ خود قرار دهید به نحوی که مچ پای شما به سمت راست استخوان ران متمایل شود.
- پای راست خود را به آرامی بچرخانید و آن را صاف نگه دارید به نحوی که ران شما به سمت زمین متمایل شود. اگر ران شما حالت مناسب را ندارد میتوانید قسمت پشت انگشت شست خود را بکشید تا در حالت مناسب قرار بگیرد.
- بالا تنه خود را به سمت جلو بکشید و روی بازوی خود متمایل شوید تا کشش بیشتری را احساس کنید.
- ۳۰ دقیقه در این حالت بمانید و سپس این تمرین را با سمت دیگر خود انجام دهید.
