ورزش درمانی جهت درمان کیفوز یا قوز پشت(کمر)

بدفرمی و قوز کمرو ستون فقرات زمانی ایجاد می‌شود که قوس ناحیه‌ی بالای کمر بیش از حد به سمت بیرون انحنا پیدا کند. ناحیه‌ی سینه‌ای یا توراسیک از ستون فقرات از 12 مهره تشکیل شده است. میزان طبیعی قوس این ناحیه از ستون فقرات بین 20 تا 40 درجه در نظر گرفته می‌شود. انحنای طبیعی کمر دارای یک “محدوده” است چرا که میزان طبیعی این انحنا با توجه به فیزیک بدنی هر فرد متفاوت است. معمولا برای درمان قوز کمر، انجام درمان‌های فیزیوتراپی تجویز می شود تا عضلات کمر را تقویت شده و در نتیجه کمر بیمار در حالت صحیح قرار بگیرد. با انجام این درمان‌ها همچنین، قوز کمر شدت پیدا نمی کند و به مرور زمان بدتر نمی‌شود و نهایتا عوارض جدی‌تر را به دنبال نخواهد داشت. برای قوز کمر و پشت که ناشی از قرارگیری بدن در حالت ناصحیح (در هنگام نشستن و ایستادن و …) باشد، نیازی به انجام جراحی نیست.

کیفوز یا قوز کمر چیست؟

در صورتی که از نمای کناری نگاه کنید، ستون فقرات دارای سه انحنا (به سمت داخل و خارج) می‌باشد. وجود این انحناها موجب می‌شود که ستون فقرات بتواند فشارهای وارده را بهتر جذب کند و وزن بدن را نیز با سهولت بیشتری تحمل کند. در حالت طبیعی، در صورتی که از روبه‌رو (یا عقب) به ستون فقرات نگاه کنید، کاملا صاف است. اما در صورتی که ستون فقرات از این زاویه دارای انحنا به چپ یا راست باشد، در واقع شخص دچار عارضه‌ای به نام اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات شده است. اسکولیوز ممکن است از بدو تولد وجود داشته باشد و یا در سنین بالاتر بر اثر اختلالات ستون فقرات یا بر اثر چرخش غیرعادی ستون فقرات (برای اجتناب از بروز درد)، ایجاد شود. انحنا‌های طبیعی ستون فقرات به نحوی هستند که سر مستقیما در راستای لگن قرار بگیرد. در صورتی که هر یک از انحناهای ستون فقرات از میزان طبیعی کمتر یا بیشتر باشند، ممکن است که سر به نحو مناسبی در راستای لگن قرار نگیرد که این موضوع می‌تواند موجب وارد شدن فشار بیش از حد به ستون فقرات و بروز کمر درد، خشکی کمر و حتی اختلال در نحوه‌ی راه رفتن فرد شود.

علت بروز قوز کمر (کیفوز) چیست؟

قوز کمر و پشت به دلایل مختلفی ممکن است ایجاد شود:

• عدم قرارگیری بدن در حالت صحیح (در حالت نشسته و ایستاده): برای مثال چمباتمه زدن و قوز کردن در حالت نشسته، لم دادن بر روی مبل و صندلی و حمل کردن کیف سنگین می‌تواند موجب کشیده شدن رباط‌ها و عضلات پشتیبان کمر شده که این موضوع منجر به افزایش انحنای بالای کمر می‌شود.
• بدفرمی ستون فقرات : در صورتی که ستون فقرات به طور صحیحی شکل نگیرد و رشد پیدا نکند، ممکن است دچار بدفرمی  شود.
• تشکیل غیرعادی ستون فقرات در دوران جنینی (قوز مادرزادی): در صورتی که عاملی موجب اختلال در شکل‌گیری ستون فقرات در دوران جنینی شود، ممکن است دو یا تعداد بیشتری از مهره‌ها به هم جوش بخورند و انحنای بالایی ستون فقرات از حد نرمال بیشتر شود.
• بالا رفتن سن: با بالا رفتن سن افراد، احتمال افزایش انحنای کمر نیز بیشتر می شود.

علائم

• تفاوت در ارتفاع یا محل قرارگیری استخوان‌های کتف در دو طرف
• تفاوت در ارتفاع یا محل قرارگیری مفصل شانه
• خم شدن سر و گردن به جلو نسبت به بدن
• زمانی که شخص به جلو خم می‌شود، قسمت بالایی کمر او نسبت به حالت عادی بلند‌تر به نظر می‌آید.
• گرفتگی عضلات پشت ران (همسترینگ)

این علائم می‌توانند نشان‌دهنده‌ی مشکلات دیگری در ستون فقرات نیز باشند و یا در نتیجه‌ی یک آسیب یا عفونت بروز کنند. درد کمر، درد منتشرشونده از کمر تا پاها، تغییر در عادات دفع ادرار و مدفوع نیز از سایر علائم قوز کمر هستند که البته زیاد شایع نیستند.

مشکلات ناشی از قوز کمر

• درد کمر  و خشکی و گرفتگی کمر
• حساسیت به لمس ستون فقرات
• احساس خستگی
• کودکانی که دچار قوز کمر می‌شوند ممکن است به خاطر ظاهر ناخوشایندی که ستون فقرات آن‌ها دارد و یا به خاطر پوشیدن بریس (کمربند طبی) مخصوص قوز کمر، احساس خجالت و ناراحتی کنند.
•  برخی کودکان مبتلا به کیفوز ممکن است منزوی شوند و نسبت به شرکت در فعالیت‌های جمعی بی میل شوند.
• درد مداوم کمر که با دارو کنترل نمی شود.
• مشکلات تنفسی ناشی از فشار ستون فقرات به ریه‌ها و راه‌های هوایی
• بی‌حسی و گزگز در دست و پاها
• مشکل در احساس تعادل در بدن
• مشکل در کنترل ادرار و مدفوع

روش‌های درمانی

در صورتی که علائم شما خفیف تا متوسط باشند، می‌توان آن را با روش‌های درمانی غیر‌جراحی و با انجام فیزیوتراپی و ورزش قوز پشت، برطرف نمود. فیزیوتراپی و ورزش بخش بسیار مهم و البته موثری از برنامه‌ی درمان کیفوز هستند. خصوصا در مواردی که قوز کمر ناشی از قرارگیری بدن در حالات ناصحیح باشد، انجام این درمان‌ها کمک بسیاری به اصلاح حالت بدن و آموزش بیمار برای قرارگیری در حالت صحیح می‌کنند و فیزیوتراپیست شما عضلات مرتبط با ستون فقرات شما را تقویت می‌کند و به شما آموزش می‌دهد که چگونه در هر حالتی به طور صحیح بنشیندی، بایستید یا فعالیت کنید.

حرکات اصلاحی برای بهبود وضعیت قرارگیری بدن

قرارگیری بدن در حالت ناصحیح منجر به بروز قوز کمر می‌شود، اما خبر خوب این است که با همکاری خود بیمار و انجام برخی متدهای درمانی می‌توان این بدشکلی را اصلاح کرد.

• کشش کمر در حالت خمیده 90 درجه

حرکت کشش کمر در حالت 90 درجه موجب کشیده شدن کمر و عضلات پشت کتف در بالای کمر می‌شود. کشش این عضلات موجب ریلکس شدن و شل شدن آن‌ها شده و شما هرچه بهتر و راحت‌تر می‌توانید کمر خود را صاف نگه دارید.

• حرکت کشش پروازی

حرکت کشش پروازی موجب کشیده شدن عضلات کمر، لگن و شانه می‌شود و در نتیجه عضلاتی که گرفتگی و انقباض آنها موجب بروز قوز کمر شده است، شل می‌شوند.

• حرکت کشش ماری

حرکت ماری موجب تقویت و کشش عضلات شکم می‌شود. عضلات شکم در پشتیبانی از ستون فقرات نقش مهمی دارند  و تقویت این عضلات در واقع موجب تقویت کل میان تنه شده و به بهبود حالت قرارگیری بدن کمک می‌کند.

• کشش قفسه سینه

حرکت کشش قفسه سینه نیز تمرین درمانی دیگری است که به شل کردن عضلات منقبض و گرفته کمک می‌کند و بدین ترتیب شما راحت‌تر می‌توانید کمر خود را صاف نگه دارید.

• تمرین تقویت شکم

با شکم خود بر روی یک توپ فیزیوبال (یا توپ سوئیسی) بخوابید. کف دست و پای خود را روی زمین بگذارید. عضلات شکم خود را منقبض کنید و یک دست و یک پای مخالف هم را همزمان بالا بیاورید تا جایی که دست و پای شما با تنه‌ی شما موازی شود. این حالت را برای چند ثانیه نگه دارید و سپس به حالت اولیه بازگردید. این حرکت را برای دست و پای دیگر تکرار کنید و در مجموع این حرکت را 8 بار انجام دهید.

•  کشش کمر در حالت دمر

این تمرین در حالت خوابیده انجام می‌شود و تمرکز آن بر روی تقویت عضلات بالای کمر است. انجام این حرکت و تقویت عضلات بالای کمر به مرور زمان موجب کاهش خمیدگی بالای کمر می‌شود.

•  بالا آوردن بازو از کنار بدن

این یک تمرین پیشرفته و احتمالا سخت است چراکه در آن باید بازوها کاملا صاف نگه داشته شوند. بر خلاف حرکت بالا  آوردن بازو در حالت خمیده، شما نمی‌توانید از دمبل‌های خیلی سنگین برای انجام این حرکت استفاده کنید.

• بالا آودن دست به صورت ردیف افقی با وزنه

حرکت بالا آوردن دست‌ها با وزنه به صورت یک ردیف افقی، عضلات پشت بازو، شانه و بالای کمر را به طور همزمان قوی می‌کند.

• حرکات تمرینی با کمک دیوار

حرکاتی که در حالت تکیه داده به دیوار انجام می‌شوند، نه تنها به اصلاح قوز کمر و حالت قرارگیری بدن کمک می‌کنند بلکه با انجام دادن آنها به خوبی متوجه می‌شوید که کمر شما تا چه حد صاف است و در حالت صحیح قرار دارد و بدین ترتیب بهتر می‌توانید حرکات خود را اصلاح کنید.

• تمرین با کش یا تیوب ورزش

تمرینات کششی کمر می‌توانند به اصلاح قوز کمر که ناشی از حالت ناصحیح قرارگیری بدن است، کمک کنند.

• تمرین با وزنه

تمرینات بسیاری هستند که با وزنه و در حالات مختلف نشسته، ایستاده و خوابیده به کمر یا شکم انجام می‌شوند و با تقویت عضلات شکم و کمر به اصلاح نحوه‌ی قرارگیری بدن کمک می‌کنند.

بریس (کمر بند طبی یا قوزبند)

از بریس اکثرا در مواردی استفاده می‌شود که قوز کمر از نوع ساختاری (خصوصا در موارد ابتلا به بیماری شوئرمن) باشد. در صورتی که قوز کمر ناشی از قرارگیری بدن در حالات ناصحیح باشد از بریس استفاده نمی‌شود، اما در مواردی برای شکستگی‌های ستون فقرات ممکن است از بریس استفاده شود.  پزشک معالج قبل از تجویز بریس برای اصلاح قوز ناشی از بیماری شوئرمن، عوامل مختلفی مانند شدت قوز کمر و سن بیمار را در نظر می‌گیرد. استفاده از بریس معمولا برای قوز کمر با زاویه بیش از 70 درجه تجویز می‌شود.

آیا می‌توان از بروز قوز کمر جلوگیری کرد؟

قوز کمر که ناشی از قرارگیری بدن در حالت ناصحیح است، کاملا قابل پیشگیری است. شما باید در هر حالتی به نحوه‌ی قرارگیری بدن خود و شکل ستون فقرات و کمر خود دقت کنید و به شکل صحیح بنشینید و بایستید.

• به سمت جلو خم نشوید و قوز نکنید
• به شکل صحیح بنشینید، کمر خود را صاف نگه دارید و توجه کنید که کمر شما کاملا با تکیه‌گاهی پشتیبانی می‌شود.
• از حمل کردن کوله‌پشتی بسیار سنگین که موجب کشیدگی رباط‌ها می‌شود خودداری کنید. از کوله‌پشتی‌هایی با طراحی استاندارد و مناسب استفاده کنید.
• به طور منظم ورزش کنید تا عضلات کمر خود قوی نگه دارید و همچنین انعطاف‌پذیری کمر خود را حفظ کنید. انجام فعالیت‌هایی مانند شنا کردن، دویدن، پیاده روی، یوگا و پیلاتس برای پیشگیری از بروز مشکلات کمر بسیار عالی هستند.