کمردرد
درد عضلات یا ستون فقرات ناحیه ی کمری که در علل مختلف پدید می آید، در اصطلاح کمردرد نامیده می شود. یکی از علل مهم و شایع کمردرد، گرفتگی (اسپاسم) عضلات بزرگ ستون فقرات است.
در بیشتر موارد، درد به ناحیه ی کمر محدود است، اما گاهی به باسن و بالای ران هم منتشر می شود. گاهی درد به صورت ناگهانی و بلافاصله متعاقب کشیدگی عضلات یا طی ساعت های بعدی بروز می کند. در موارد زیادی نمی توان علت ایجاد کمردرد را به درستی مشخص کرد. بسیاری از کمردردها با درمان های ساده و استراحت مختصر بهبود می یابند. ممکن است بیماریهای مختلفی با کمردرد تظاهر کنند که از جمله ی آنها می توان به برخی از عفونت ها (تب مالت، عفونت های چرکی یا بیماری های ویروسی)، التهابات مفصلی، بیماری های سیستم ادراری- تناسلی مانند کیست های تخمدانی، عفونت های رحم و دهانه ی آن، سنگ های دستگاه ادراری، عفونت عناصر موجود در لگن خاصره و برخی از بدخیمی ها اشاره کرد.
بسیاری از زنان کمردردهای همراه با سیکل قاعدگی را تجربه کرده اند. نشستن طولانی مدت، به ویژه در وضعیت بد مثل لمیدن یا استفاده از صندلی نامناسب، ایستادن در وضعیت بد، حمل بارهای سنگین و … نیز از جمله علت های شایع کمردرد به شمار می روند. در اینجا بد نیست مجدداً به حمل کیف های سنگین توسط دانش آموزان اشاره شود. از آنجه که ستون فقرات کودکان نرم تر از بالغین بوده و مراحل رشد خود را پشت سر می گذارد، حمل بارهای سنگین، کیف و کتاب زیاد و… می تواند سبب پیدایش انحناهای غیر طبیعی در ستون فقرات و نیز کمردرد شود.
فشارهای عصبی، اضطراب، افسردگی و سایر مشکلات روحی- روانی هم در ایجاد و تشدید گرفتگی کمر و کمردرد نقش مهم و قابل توجهی دارند. با وجود این که اغلب کمردردها خوش خیم هستند و پاسخ مناسبی به درمانهای معمولی می دهند، اما باید توجه داشت که علل کم شایع تری مانند تومورها، عفونت ها و… نادیده گرفته نشود. چرا که تأخیر در تشخیص می تواند بیمار را با فاجعه ای جبران ناپذیر رو به رو کند. فتق دیسک بین مهره ای و بیرون زدگی دیسک بین مهره ای هم یکی از علت های به نسبت شایع و مهم کمر درد به شمار می رود.
** نکته ی مهم
معمولاً مراحل اولیه فتق دیسک بین مهره ای با کمردرد تظاهر می کند، ولی به مرور و با پیشرفت سیر بیماری ممکن است این علامت کاهش یافته یا حتی از بین برود که در این صورت موضع درد تغییر کرده و به باسن، ران، پشت ساق پا یا حتی انگشتان منتشر می شود. بعضی از بیماران به اشتباه فکر می کنند که بر طرف شدن کمردرد و انتقال آن به پاها به معنی بهبودی و بر طرف شدن فتق دیسک کمر است. در حالی که این تغییر به معنی پیشرفت بیماری و از بین رفتن گیرنده های درد مربوط به کمر است. معمولاً درد سبب گرفتگی عضلانی می شود و این گرفتگی، درد بیمار را تشدید خواهد کرد. به این معنی که درد و گرفتگی عضلانی حلقه ای معیوبی تشکیل می دهند که نتیجه ی آن بیشتر شدن مشکلات بیمار است.
برای برطرف کردن این حلقه ی معیوب از داروهای ضددرد- ضد التهاب مانند Celebrex، استامینوفن، بروفن، ایندومتاسین و ناپروکسن استفاده می شود. البته باید مراقب عوارض نامطلوب داروی کمر درد از قبیل احتمال پیدایش مشکلات گوارشی، حساسیت های دارویی و در صورت استفاده ی دراز مدت، افزایش شیوع پوکی استخوان بود. مصرف هم زمان این داروها با غذا و یک لیوان آب تا حد زیادی احتمال بروز عوارض گوارشی آنها را کاهش می دهد. استراحت مطلق کوتاه مدت (یک تا سه روز) نیز یکی از روش های مهم درمانی به شمار می رود. استراحت با کاهش فشارهای وارده بر عضلات، مفاصل و دیسک منطقه ی درگیر درد بیماران را بهبود خواهد بخشید. نحوه ی خوابیدن بیمار در میزان تدثیر استراحت بسیار مهم است.
بهترین شیوه ی خوابیدن، وضعیت خوابیده به پشت روی یک تشک نسبتاً سفت یا پتو است، در حالی که یک یا دو بالش کوچک تا متوسط زیر زانو قرار داده شده اند. در این حالت گودی کمر کاهش می یابد و علاوه بر کاهش فشار وارده بر این ناحیه، از زانوها نیز حمایت می شود. البته تغییر وضعیت به پهلو در حالتی که زانوها و ران ها تا حدی خمیده اند و یک بالش متوسط بین دو زانو قرار داده شده نیز بلامانع است. اما خمیده کردن بیش از حد ران ها توصیه نمی شود.
امروزه به دلایل بسیار که برخی از آنها در مبحث درمان دیسک و سیاتیک آمده اند، استراحت مطلق بیش از سه روز را توصیه نمی کنند و حتی پیشنهاد می شود که در طول مدت سه روز بیمارگاهی، حداقل چند قدم راه برود. بعضی از بیماران، نشستن یا لمیدن را استراحت تلقی می کنند، در صورتی که اصلاً چنین نیست و بر عکس در این وضعیت ها فشار بیشتری بر عضلات، مفاصل و دیسک کمر وارد می شود. همانگونه که اشاره شد راه رفتن روی سطح صاف به مدت چند دقیقه، و استفاده از توالت فرنگی در طول مدت استراحت بلامانع است، اما نشستن طولانی مدت یا استفاده از توالت های سنتی به هیچ وجه توصیه نمی شوند. چرا که فشار زیادی بر ناحیه ی کمر، مفاصل ران و زانوها وارد می آورند. گرم کردن محل درد با کیسه ی آب گرم، حوله ی گرم و … روش مؤثری در کاهش درد و اسپاسم عضلانی موضع خواهد بود .ماساژ ملایم و استفاده از ژل ها یا پمادهای مسکن موضعی نیز بلامانع هستند، به شرط این که با حرکات آسیب رسان همراه نشوند. توجه داشته باشید که اگر:
1) کمردردر شما بیشتر از یک هفته به طول انجامید .
2) تب غیر قابل توجیه هم زمان با کمردرد داشتید .
3) قرمزی یا تورم موضعی روی کمر مشاهده کردید .
4) درد به باسن و پاها منتشر شد .
5) سابقه ی ضربه ی کمر، تصادف یا سقوط از ارتفاع داشتید.
6) کمردرد شما پس از یک کار سنگین پدید آمد.
7) کمردرد با ضعف یا کرختی و گزگز در یک یا هر دو پا همراه شد .
8) بی اختیاری یا احتباس (گیر کردن) ادرار و مدفوع ایجاد شد .
9) لاغری و کاهش وزن هم زمان با کمردرد مشاهده کردید.
10) تعریق بیش از حد هم زمان با کمردرد داشتید.
11) درد با سرفه یا زور زدن و بلند کردن اشیا تشدید شود.
12) کمردرد شما در طول شب افزایش یافت .
باید هر چه سریعتر به پزشک مراجعه کنید.
منبع : کتاب علل و درمان دردهای ستون فقرات
