کمردرد و گرفتگی عضلانی(اسپاسم) چیست؟
عضلات ضعیف و ساختار نامناسب بدن ، نتیجه کم تحرکی مردم جوامع مدرن است . هنگامی که با فشار فبزیکی و عصبی همراه شوند، عکس العمل آن اسپاسم و گرفتگی عضلات کمر است که باعث کمردرد می شود.در اینجا لازم است دونمونه از بیماران مبتلا به کمردرد را ذکر کنیم:
اول یک زن حامله و دوم مردی چاق با شکم بیرون زده. این مرد برای سومین بار در چندماه گذشته بود که دچار کمردرد می شد و ما تشخیص دادیم که وضعیت این مرد کم و بیش مانند زن حامله ای بود که جدیداً کلینیک را ترک کرده بود. این زن پس از زایمان به شرطی که تمرینات لازم را برای تقویت عضلات کشیده شده انجام میداد، به حالت متعادل در ناحیه شکم می رسید. در حالی که زن با وضع حمل به وزن مناسب خود می رسید. لیکن مرد تنها در صورتی می توانست به وزن مناسب خود برسد که تمرینات سختی را پشت سر می گذاشت. در طی آزمایشات مشخص شد که کمر این مرد سست و عضلات کمری در حالت اسپاسم و گرفتگی بودند. رابطه ای مشخص و معنی دار بین کمردرد و اسپاسم یا گرفتگی کمر وجود دارد.
در حقیقت گرفتگی عضلات و اسپاسم کمر، علت اصلی بسیاری از کمردردهاست(حدود90 درصد). ضمناً عضلاتی که دچار گرفتگی یا اسپاسم شده اند ممکن است ستون فقرات را در وضعیتی غیرطبیعی قرار دهند و امکان کمردرد را در بیماران افزایش دهند. از طرف دیگر بیماران هنگامی که واژه اسپاسم را می شنوند دچار سردرگمی می شوند. اجازه دهید گفته یکی از بیمارانی که به تازگی نزد پزشکی مراجعه کرده است را بیان کنم.
بیمار: گرفتگی عضلانی ( اسپاسم عضلانی ) چیست؟
– پزشک: آیا تاکنون به ویژه در شب دچار گرفتگی در پا شده اید؟
– بیمار: بله، دردناک است و تا چند روز بعد از آن هم حالت کوفتگی دارند.
– پزشک: بسیارخوب. این حالت را گرفتگی عضلانی (اسپاسم عضلانی) گویند. حال سعی کن عضلات پشت خود را تصور کنی که به همین طریق دچار انقباض و گرفتگی شوند. گرفتگی عضله کمر باعث گرفتگی مویرگ های خونی که مسئولیت انتقال مواد زائد و اکسیژن عضلات را دارند، می شود. تجمع مواد زائد در عضلات باعث دردناک شدن عضلات می گردد.حالا دست خود را مشت کرده و تاجایی که می توانید فشار دهید.(پس از چند لحظه)
– بیمار: دستم در حال خسته شدن است.
پزشک: اما این کار را انجام دهید.( بعد از چند دقیقه)
بیمار: خستگی طاقت فرسا شده است.
پزشک: اما همین طور ادامه دهید.
– بیمار: دستم درد گرفته است.
– پزشک: بسیارخوب دست خود را باز کنید. من فقط می خواستم به شما نشان دهم که چگونه هر عضله ای که برای مدتی طولانی دچار گرفتگی عضلانی و انقباض شود، ابندا خسته و سپس دچار آسیب دیدگی می شود.
– بیمار: اما علت اسپاسم عضلانی چیست؟
– پزشک: در واقع گرفتگی عضلانی نوعی حالت تدافعی در مقابل آسیب دیدگی ها است و عضلات می توانند به دلایل مختلف از جمله چاقی فرد و حرکات ناگهانی در فعالیت و یا فشار حاصله از وزن سنگین، کشیدگی عضلانی، حادثه ای که سبب آسیب به رباطها، مفاصل یا استخوان های ستون فقرات شود، منقبض شده و از آسیب دیدگی احتمالی جلوگیری کنند.
عوامل دیگری مانند بی تحرکی مداوم، وضعیت نادرست بدن در هنگام رانندگی یا مطالعه، حاملگی و حتی دلایل روحی مانند فشارهای روانی، افسردگی، عصبانیت و ترس، می توانند باعث گرفتگی عضلانی ( اسپاسم عضلانی ) شوند. با این همه یک چیز حتمی است و آن اینکه همه این عوامل، در صورتی که تمام عضلاتی که به پشت و کمر ربط دارند، به اندازه ای قوی باشند که لگن را در حالت متعادل نگه دارند، بی تأثیر خواهند بود. برای درمان گرفتگی عضلات لازم است که در ابتدا مشخص شود که علت بروز اسپاسم عضلانی چه بوده است و اولین قدم در درمان اسپاسم کمر این است که از بروز مجدد عامل اسپاسم جلوگیری شود.
– بیمار: اما علت اصلی ضعیف شدن عضلات چیست؟
– پزشک: کمردرد می تواند به عنوان بیماری ناشی از کم تحرکی نیز نام برده شود. همان طور که گفته شد کم تحرکی و عدم فعالیت از عوامل مهم کمردرد می باشند. بدیهی است اگر عضلات به اندازه کافی مورد استفاده قرار نگیرند ضعیف شده و تحلیل می روند.
– بیمار: پس به چه دلیل است که بعضی از دوستان من، حتی با وجود شغلهایی که با فعالیت فیزیکی همراه است از کمردرد رنج می برند.
– پزشک: کار فیزیکی سخت تنها در صورتی تمرینات لازم جهت تقویت عضلات پشت را فراهم می کند که دارای حرکات مناسب و مداوم باشد. در بیشتر صنایع و کارخانه ها تنها گاهی اوقات، کارگران خود را به انجام کارهای سنگین وامیدارند. برای مثال راننده کامیون که برای مدت طولانی در حال رانندگی بوده و در پایان روز بار کامیون خود را خالی می کند، اولین نفری است که در معرض صدمه و گرفتگی عضله است و این می تواند به کمردرد منجر شود.( با همه ی این توضیحات، از ظاهر بیمار پیدا بود که هنوز قانع نشده که این مسئله ساده یعنی اسپاسم و گرفتگی عضلانی، ریشه اکثر کمردردها باشد.)
*علت کمردرد و گرفتگی عضلانی
کمردرد و استئوآرتریت ستون مهره ها
استئوآرتریت ستون مهره ها(کاهش خاصیت الاستیکی غضروفها و نازک شدن بافت استخوانی) علی رغم اسم بزرگش چیزی بیش از فرسودگی و انحطاط ستون مهره ها به دلیل بالارفتن سن نیست. وینستون چرچیل سالخوردگی را حرکت دزدانه و مرموز بدن به طرف ضعف و انحطاط تعریف میکند. اما منصفانه تر آن است که بگوییم: سالخوردگی پیشرفت و توسعه آرام و کند بلوغ، عقلانیت و تجربه است که با کاهش خاصیت الاستیکی غضروفها و نازک شدن بافت استخوانی بدن همراه می شود و ستون مهره ها نیز از این مقوله جدا نخواهدبود. بعضی از علت گرفتگی عضلات در ادامه آورده شده است.
-
ویژگی های استحاله ستون مهره ها
الف) کم عرض شدن و نازکی فضای بین مهره ها به علت نازک شدن دیسکهای بین مهره ای
ب)شکل گیری استئوفیت ها(زوائداستخوانی) در حاشیه جسم مهره ها
ج) کوچک شدن فضای عبور عصب.
-
استحاله چیست؟
استحاله در همه ی ما از سن 25-30 سالگی شروع می شود و تا سن 60 سالگی به طور کامل پیشرفت می کند، به طوری که افراد کمی یافت می شوند که عکسهای گرفته شده از ستون مهره های آنها حالت طبیعی را نشان دهد و این همان پیزی است که باید به درستی به خاطر داشته باشیم. اما به طورکلی استئوآرتریت ستون مهره ها مشکلی بسیار حاد نیست، هرچند که در بعضی افراد ممکن است سبب تشدید گرفتگی عضلانی و درد شود.لیکن این مسئله همان طور که گفته شد برخلاف آنچه مردم گمان می کنند در عوامل ایجاد کمردرد از اهمیت کمتری برخوردار است.
کمردرد و دیسک کمر
دیسک ها صفحاتی غضروفی هستند که بین مهره ها قرار می گیرند تا فشارهای وارد به ستون مهره ها را کاهش دهند. دیسک ها تنها در صورت تحمل فشار زیاد یا وارد شدن نیروی ناگهانی به ستون مهره ها گسیخته می شوند. بسیاری از پزشکان ترجیح می دهند تا واژه های معادل مانند پارگی دیسک کمر و فتق دیسک کمر استفاده کنند. در صورتی که عوام تنها واژه دیسک کمر را به کار می برند. این واقعیت که یک دیسک ممکن است متورم شود و در نتیجه بیرون بزند تا سال 1934 تشخیص داده نشده بود تا این که دکتر میکستر جراح اعصاب و دکتر بارر جراح اورتوپد اولین افرادی بودند که تحقیقی راجع به موضوع دیسک کمر ارائه کردند و آن را مفصلاً مورد بحث قرار دادند. بر اساس این تحقیق، مواد داخلی دیسک کمر ممکن است از جای خود بیرون بزنند و به ساختار اطراف آن، مثل ریشه عصب سیاتیک فشار آورده و باعث درد شوند. فتق دیسک کمر معمولاً(نه همیشه) ممکن است به علت حرکتی ناگهانی مانند سقوط، تصادف یا فشار وارده به هنگام بلندکردن اشیاء سنگین و یا در حرکت چرخشی کمر به وجود آید. فتق دیسک کمر در 5 تا7 درصد کمردردها دیده می شود و علائم و نشانه های زیر برای تشخیص آن مورد استفاده است:
در درجه اول بیمار ممکن است از دردی که در پا در امتداد عصب سیاتیک حس می کند و یا ضعف عضلات آن شکایت کند. در یک آزمایش ساده، بیمار ممکن است قادر به بلند کردن پا بدون احساس درد نباشد. علاوه براین ممکن است احساس خواب رفتگی، سوزش یا تغییراتی در عکس العمل زانو و مچ پا داشته باشد. در موارد حادتر از دست دادن اتدازه طبیعی اسفنگتر مثانه و روده رخ می دهد و نواحی اطراف مقعد بی حس می گردد. در این صورت، عارضه ای جدی است و نیاز به درمان فوری دارد اما خوشبختانه این مسئله نادر است. تشخیص قطعی عارضه فتق دیسک کمر با استفاده از ملوگرام و ونوگرام و دیگر آزمایشات مفصل به طور قطعی قادر به تشخیص دیسک کمر نیست. این آزمایشات در صورتی ضروری است که درد دیسک کمر بیمار ادامه یابد یا در عملکرد عصب اختلال ایجاد کند. عارضه فتق دیسک کمر عارضه ای است که گذشت زمان بر وخامت آن می افزاید. اگر بگوییم این عارضه، ابتدای کمردرد نیست بلکه مرحله پایانی کمردردی است که نشانه های آن نادیده گرفته شده است، سخن به گزاف نگفته ایم و در واقع آخرین مرحله، برای سیستمی است که از تعادل خارج شده باشد.
کمردرد در اثر بلندکردن شیئی به روش نادرست
دردناگهانی در کمر یا صدمه ای که در اثر بلندکردن شیئی به روش نادرست، باعث ایجاد کمردرد میشود . انسان مشکلات خود را به چیزی واقعی و ملموس که در آینده امکان چلوگیری از آن وجود داشته باشد، نسبت دهد از عادات بشر است و دلیل اینکه اکثر مبتلایان به کمردرد از طرف پزشکان در مورد بلندکردن اشیا مورد سئوال قرار می گیرند همین مسئله است و در واقع این مسئله که بلندکردن اشیا به روش نادرست باعث بروز کمردرد می شود امری مسلم است اماتأکید ما بر انجام حرکت به شکل نادرست حتی بدون برداشتن شییءسنگین است و این مشکلی است که تازگی ندارد.
در اینجا لازم است که موضوع را با ذکرمثالی روشن کنیم. عامل رایج در صدمات پشت، در میان کارگران یک کارخانه بزرگ به این مسئله نسبت داده می شد که عضلات پشت کارگران به اندازه کافی قوی نبوده است تا از پس کار برآیند. مطالعات انجام شده نشانگر این بود که 62 درصد از عوارض و صدمات پشت در این مقوله قرار می گرفتند، در حالی که 38 درصد بقیه در اثر عواملی دیگر مانند افتادن اشیا یا لیز خوردن به وجود می آمدند. تحقیقات بیشتر مشخص کرد که تنها 26 درصد از کارگران که در کارهای بسیار سخت شرکت داشتند بر این عقیده بودند که ضایعات کمری آنها در اثر بلندکردن اشیاء سنگین است در حالی که سایر کارگران نمی توانستند علت مشخصی را برای کمردرد خود عنوان کنند. در واقع علت بسیاری از کمردردها بلند کردن اشیا به روش نادرست نیست. در بسیاری از موارد کمردرد به علت ضعف عضلات ضعیف است که دربرابر کار و فشار شدید، با گرفتن حالت اسپاسم به خود واکنش نشان می دهند.
کمردرد و ناهنجاری های ساختاری ستون مهره ها
براساس برآوردهای انجام شده حدود نیمی از جمعیت بشر دارای ناهنجاری های مادرزادی خفیف در ستون مهره ها و ساختارهای مربوط به آن می باشند. لیکن بهتر آن است که چنین ناهنجاری ها را تنوع فیزیکی بنامیم که شامل اسکلیوزیس، کایفوزیس، لوردوزیس و فتق نخاع هستند اما به ندرت اتفاق می افتد که چنین ناهنجاریهایی سبب کمردرد یا مشکلات مربوط به آن شوند.انواع ناهنجاری های ساختار ستون مهره ها در ادامه مطالب ذکر شده ؛
1- اسکلیوزیس
این ناهنجاری به صورت انحراف جانبی ستون مهره ها ظاهر می شود. به طوری که اگر از پشت سر به فردی که دچار این عارضه است نگاه کنیم، انحراف تنه او به پهلو کاملاً مشخص است. اسکلیوز ممکن است Sشکل و یاC شکل و حتی ترکیبی از ناهنجاریهای لوردوز و کایفوز باشد.
2- کایفوزیس و لوردوزیس
در اصطلاح عمومی به این عارضه گوژپشتی گفته می شود و در کل عارضه ای است که در آن ستون مهره ها در ناحیه پشتی، دارای انحنای بیش از حد و برآمدگی، می شود. لوردوزیس که به آن پشت گود گفته می شود، انحنای بیش از اندازه ستون مهره ها و فرورفتگی در ناحیه کمر است. در این صورت ستون مهره ها در قسمت کمر دارای گودی بیش از اندازه می باشد.
3-اسپوندیلولیستسیس
اسپوندیلولیستسیس یا سرخوردن مهره به جلو که در موارد نادر رخ می دهدحالتی است که در آن یک مهره از ستون مهره ها، نسبت به مهره پایینی در وضعیت نامتعادل و نامناسب قرار می گیرد و سبب تحریک ریشه های عصبی می گردد.
4- اسپینابیفیدا
این عارضه در موارد نادر رخ می دهد و در آن در قسمت پشتی یک یا چند مهره، ناهنجاری هایی به وجود می اید و باعث می شود نخاع بدون محافظ شده و در معرض خطر قرار بگیرد.
5- آرتریت روماتوئید
شیوع این عارضه که عارضه ای عمومی در بدن است در زنان بیش از مرددان است و بیشتر در افرادی با سنین 20 تا 35 سال دیده می شود. این عارضه در ابتدا مفاصل کوچک بدن مانند انگشتان پا و دست را مبتلا کرده و سپس کلیه مفاصل بدن از جمله ستون مهره ها را در برمی گیرد. علت اصلی این عارضه هنوز به طور قطعی مشخص نشده است.
6- آنکیلوزینگ اسپوندیلیتس
این عارضه که اطلاعات زیادی در مورد آن در دست نیست عارضه ای است که در میان مردان بین 20 تا 30 سال شایع تر از زنان است و با علائمی مانند درد و سفتی تمام ستون مهره ها همراه است. در اثر این عارضه لیگامان های ستون مهره ها به صورت استوانه ای سفت درمی آید. قامت فردی که مبتلا به این عارضه است دچار خمیدگی می شود. در اصطلاح عمومی به آن پشت خم اطلاق می شود.
7- بیماری های متابولیسمی
این بیماری ها نیز مانند استئوپروسیس و نقرس ممکن است به صورت تدریجی، سبب کمردرد شوند.
8- بیماری های موضعی ستون مهره ها .
9- عفونت ستون مهره ها .
10- تومورهای ستون مهره ها
11- عوامل داخلی ستون مهره ها
عوامل داخلی مانند زخم دستگاه گوارش و لوزالمعده، عفونت های کلیه، سنگ کلیه، سنگ کیسه صفرا، تورم کیسه صفرا و تورم گردن رحم نیز ممکن است از عوامل مسبب کمردرد باشند.
12- عوامل عروقی (سیستم گردش خون)
عوامل عروقی از قبیل لخته شدن خون و گرفتگی در آئورت شکمی نیز ممکن است سبب تشدید دردی شوند که شبیه کمردرد است.
13 – عوامل روانی
هرچند بیان این عوامل به عنوان ایجاد کمردرد ممکن است تعجب آور به نظر آید اما در واقع چنین عواملی نیز می توانند سبب بروز کمردرد شوند. ممکن است اطلاع نداشته باشید که تا چه اندازه ذهن و جسم شما به یکدیگر مربوط هستند و در واقع متمایز کردن این دو نوع عارضه از آنچه که فکر می کنید مشکل تر است. در جریان تحقیقی که در امریکا در مرکز کلینیک یک بیمارستان برروی بیمارانی که از افسردگی رنج می برند انجام شد. اکثر این بیماران از دردهای کمر گلایه داشتند، در واقع علت اصلی آن مربوط به افسردگی انها بود. موارد زیر از جمله مواردی هستند که در آنها عوامل روانی سبب ایجاد کمردرد می شوند.
انواع دیگر کمردرد
** کمردرد بدهکاری چیست؟
افرادی که با پرونده پرداخت غرامت تصادفات سروکار دارند گاه به چنین عارضه ای دچار می شوند و کمردرد آنها تا حل و فصل قانونی مسئله مالی پرونده طول می کشد و بعد از آن به طور مضحکانه ای ناپدید می شود.
** کمردردخجالتی چیست؟
هنگامی که یک بیمار به علت کمردرد به پزشک مراجعه می کند، مشکل اصلی او ممکن است در جای دیگری باشد. برای مثال بیمار ممکن است دارای مشکلات جنسی باشد اما از بیان آن خجالت می کشد. در این حالت بیمار وجود مشکل را در خود حدس می زند اما از گفتن آن دچار ترس می شود و در این صورت به پزشک خود می گوید من مریض هستم اما از شما تقاضا دارم که مشکل اصلی را خودتان کشف کنید.
** کمردردبهانه ای چیست؟
در این نوع عارضه، کمردرد به عنوان بهانه ای برای یک ناکامی بروز داده می شود.
** کمردردطفره ای چیست؟
این نوع کمردرد برای در رفتن از شرایط سخت و مشکل کار، سر هم می شود. همانند اینکه بگویید متأسفم شما مجبورید چند جلسه را بدون من برگزار کنید، به نظر می رسد کمردرد دارم. یا اینکه بگویید نمیدانم چقدر دلم می خواهد این کار را امشب انجام دهم اما کمردرد امانم نمی دهد.
** کمردرد ناشی از مشکلات احساسی چیست؟
هرنوع از مشکلات روحی ممکن است سبب دردهای جسمی شود. در واقع امروزه بسیاری از بیماریها در رابطه با روح و جسم با هم تلفیق می شوند. امکان ان می رود که مشکلات روحی طولانی و فشارعصبی سبب تنش جدی در عضله ها شوند. باید توجه شود که همه کمردردها جدای از علل واقعی آنها تا حدی سبب تنشهای روحی شده و این به نوبه خود سبب تشدید کمردرد می شود و در این صورت دور باطل را به وجود می آورد. با این گفته ها به پایان بحث خود در مورد کمردرد و علل آن رسیدیم. این سری از دلایل کمردرد کمتر از 10درصد از کل کمردردها را شامل می شود.درواقع علت اصلی کمردرد در نتیجه ساختار نامناسب بدن و عضلات ضعیف است که به نوبه خود باعث اسپاسم و در نتیجه کمردرد می شود.علاوه بر این باید به خاطر داشته باشیم بیان این گفته ها نباید شما را به سوی خوددرمانی سوق دهد. چرا که همان طور که دیدیم بسیاری از کمردردها به علت ناهنجاری های مکانیکی ستون مهره ها و دیگر بیماری ها رخ می دهد و نیازمند معاینه، درمان دقیق و سریع است در غیر این صورت تشدید شده و مشکلات بیشتری را به بار می آورد.
