آرتروز روماتیسمی چیست ؟
“آرتروز روماتیسمی ” یکی دیگر از انواع آرتروز میباشد که بسیار شایع است. آرتروز روماتیسمی نیز سبب درد، سفتی و التهاب مفصل ها می شود. تورم و التهاب یک عکس العمل طبیعی بدن در مقابل هجوم ورود عوامل خارجی به بدن مانند میکروسکوپ، ویروس و غیره می باشد.
هنگامی که سیستم دفاعی بدن از ورود جسم بیگانه در بدن آگاه می شود یاخته های ویژه ای را که در حال استراحت هستند فعال می کند و برای مقابله با دشمن خارجی و قطع و قمع آنان عمل می کنند. یک جنگ واقعی بین سیستم دفاعی بدن و مهاجمین در می گیرد و نشانه ها و علائم التهاب که عبارتند از ” تب، تورم، قرمزی، درد و حرارت ” تولید و آشکار می شود. سیستم دفاعی بدن گاهی اشتباهاً انساج بدن را یک عامل خارجی شناسایی می کند و به آن حمله می کند و در نتیجه به انساج و مفصل ها و اعضاء دیگر بدن صدمه وارد می کند.
پژوهش ها نشان داده بیماری هایی که به این وسیله ایجاد می گردد یعنی حمله اشتباهی سیستم دفاعی به انساج بدن به سبب عوامل ژنتیک می باشد.آرتروز روماتیسمی بیشتر در زنان اتفاق می افتد و نسبت گرفتاری دو تا سه برابر مردان است. آغاز این بیماری معمولاً در سنین متوسط عمر شروع می شود ولی ممکن است کودکان و جوانان را هم مبتلا کند. در این بیماری التهاب و عکس العمل های دفاعی سبب درد، تورم و ناراحتی می گردد. درد و سفتی مفصل ممکن است به اندازه ای شدید باشد که بیمار قدرت انجام کار ساده ای مانند باز کردن سر قوطی یا دو قدم راه رفتن را نداشته باشد. در نتیجه و با گذشت زمان مفصل ها خرابی پیدا می کنند، تغییر شکل داده و کج و معوج می شوند.
حمله سیستم دفاعی بیشتر به لایه ی سینوویال مفصل است. گلبول های سفید خون که وظیفه ی آنها حمله و از بین بردن عوامل خارجی است از جریان خون بیرون و داخل غشاء یا لایه سینوویال می شوند و ترشح ماده بسیار قوی از گلبول های سفید سبب التهاب و تورم لایه سینوویال می گردد. ادامه التهاب باعث ازدیاد سلول های دفاعی در لایه سینوویال می شوند. این گلبولها علاوه بر ترشح پروتئین ها و سایر موادی که از آنها ترشح می شوند، سبب کلفتی لایه ی سینوویال که به طور طبیعی نازک است می گردند و تولید درد، حساسیت و سفتی و سختی مفصل می نمایند.ادامه بر افروختگی و آماس باعث خرابی غضروف، استخوان ها و نُسج های اطراف مفصل (ماهیچه ها و لیگامنت ها) می شود و در نتیجه باعث تغییر شکل، کج شدن انگشتان و ضعیف شدن و از کار افتادن مفصل می گردد.
پژوهشگران بر این باورند که آرتروز مفصل روماتیسمی از همان سال های اول و دوم استخوان ها و غضروف را خراب می کند و این سبب تشخیص زودتر آرتروز روماتیسمی می گردد. بنابراین رسیدگی و درمان هرچه زودتر آرتروز روماتیسمی را ایجاب می نماید. بر خلاف استخوانی مفصل آستیوآرتروز که فقط استخوان، غضروف و ماهیچه های اطراف مفصل را گرفتار می کند آرتروز روماتیسمی تمام بدن یعنی قلب، ریه، رگ ها و حتی چشم را تهدید و گرفتار می کند. بیماری آرتروز روماتیسمی خطر گرفتاری به بیماری پوکی استخوان را بیشتر می کند به ویژه اگر برای درمان بیماری از داروهای کورتیکواستروئید استفاده شده باشد.
برخی از پژوهشگران بر این باورند که آرتروز روماتیسمی خطر ابتلا به سرطان هایی مانند لیمفوما را زیاد می کند. سال هاست که پژوهشگران در جستجوی پاسخ به این سؤال که چرا و چگونه سیستم دفاعی بدن اشتباهاً به انساج سالم بدن حمله ور گشته و سبب بیماری می گردند هستند ولی هنوز به نتیجه قطعی و علت واقعی نرسیده اند.
بیماری مفصلی روماتیسمی موروثی نیست ولی ژن هایی هستند که در ایجاد بیماری کمک کرده و ابتلا به این بیماری را آسان تر می کنند. وجود این ژن ها در بدن دلیل گرفتاری حتمی به این بیماری نیست زیرا افرادی که فاقد این ژن ها هستند به بیماری آرتروز روماتیسمی مبتلا شده اند. بسیاری از پژوهشگران بر این باورند که عوامل محیطی مانند میکروب ها، ویروس ها و بعضی عوامل دیگر در کسانی که از نظر ژنتیک مستعد هستند تولید بیماری آرتروز روماتیسمی می کنند ولی هنوز هیچ عاملی از قبیل ویروس یا باکتری در این مورد شناسایی نشده است. به دلیل آن که بانوان بیش از مردان دچار این بیماری می گردند برخی پژوهشگران بر این باروند که هورمون های زنانه یعنی استروژن و پروژسترون ممکن است نقشی در تولید این بیماری داشته باشند.
علائم و نشانه های آرتروز روماتیسمی
اثرات و علائم بیماری در افراد متفاوت است. بعضی از بیماران علائم سخت و ناراحت کننده شدیدی دارند که مدت زمان زیاد یعنی سال ها طول می کشد و در بعضی هم خیلی شدید و طولانی نیست و پس از چند ماهی آرامی می شوند. علائم و نشانه های آرتروز روماتیسمی به این قرار است:
1- درد و التهاب مفصل ها به ویژه مفصل های کوچک دست و پا .
2- درد خفیف، سفتی و گرفتگی مفصل ها و ماهیچه ها به ویژه در صبحگاه و یا پس از مدتی استراحت.
3- گرمی و قرمزی مفصل ها .
4- کاهش و مشکل شدن حرکت مفصل .
5- ضعیف شدن ماهیچه های مفصل .
6- احساس خستگی که ممکن است گاهی شدید باشد.
7- تب خفیف .
8- احساس ناراحتی و عدم سلامت .
9- کم شدن وزن .
10- دگرگونی شکل انگشتان (کج و معوج شدن انگشتان) .
درد و سفتی مفصل هنگام صبح در آستیوآرتروز زود از بین می رود ولی این علائم صبحگاهی یعنی درد و سفتی در آرتروز روماتیسمی بین نیم ساعت تا چهار ساعت ادامه پیدا می کند و چندین مفصل را همزمان دچار و گرفتار می کند. گرچه آرتروز روماتیسمی می تواند هر مفصلی را گرفتار کند، ولی بیشتر افراد مبتلا به آستیوآرتروز علائم و نشانه های بیماری را اول در مچ و انگشتان دست و پا حس می کنند و به مرور زمان و پیشرفت بیماری مفصل های دیگر مانند زانو، آرنج، شانه، ران و گردن گرفتار می شوند.
معمولاً مفصل های هر دو طرف بدن در یک زمان و به طور قرینه گرفتار می شوند. آرتروز روماتیسمی بیشتر از آستیوآرتروز سبب ناتوانی و از کار افتادگی می گردد و تورم وتغییر شکل مفصل ها خم کردن انگشتان را دشوار می کند. برآمدگی های استخوانی یا قلنبه هایی که در کنار مفصل به وجود می آیند دردناک نیستند و ممکن است به اندازه یک نخود کوچک تا به اندازه بزرگی یک گردو باشد. بسیاری از بیماران دچار کم خونی به ویژه کاهش گلبولهای قرمز خون می شوند و برخی از بیماران مبتلا به خشکی دهان و چشم می گردند. اضطراب و افسردگی در این بیماران زیاد است.
تشخیص آرتروز روماتیسمی
برای تشخیص صحیح آستیوآرتروز ، پزشک سؤالاتی می کنند که باید به درستی جواب داده شود زیرا بعضی از بیماری ها نشانه هایی دارند که شبیه به علائم و نشانه های آرتروز روماتیسمی هستند و این امر تشخیص را مخصوصاً در آغاز بیماری دشوار می کند. معاینه بدنی و آزمایش های مختلف کمک بسیاری به تشخیص آستیوآرتروز می نماید.
اول: آزمایش برای خون و تشخیص آرتروز روماتیسمی
1- شمارش گلبول ها (کم خونی، گلبول های قرمز خون کاهش می یابد.)
2- سدیمانتاسیون یا سرعت ته نشین گلبول های قرمز خون (سرعت ته نشینی بالا می رود.)
3- پروتئین سی راَکتیو که در کبد تولید می شود و وارد خون می گردد. بیماری های التهابی سبب ازدیاد تولید سی راَکتیو پروتئین و مقدار آن در خون می شود.
4- آنتی بادی سیترولین یا تی بادی پپتید حاوی سیترولین که توسط سیستم دفاعی تولید می گردد و هنگام حمله اشتباهی سیستم دفاعی به انساج سالم بدن ترشح و وارد خون می شود.
دوم: عکسبرداری (ایکس-ری) و (ام آر آی) و تشخیص آرتروز روماتیسمی
خرابی استخوان و غضروف را می توان از طریق عکسبرداری مشاهده کرد. البته ایکس ری خرابی مفصل را در اوائل بیماری نشان نمی دهد ولی ام آر آی می تواند التهاب و خرابی استخوان و غضروف را در اوایل بیماری آرتروز روماتیسمی نشان دهد.
درمان آرتروز روماتیسمی
درمان این بیماری برای هر فرد متفاوت است. هدف از درمان بیماری آرتروز رماتیسمی تسکین درد، کم کردن التهاب و جلوگیری از پیشرفت بیماری و خرابی مفصل است تا بیمار بتواند به فعالیت های عادی و روزانه خود بدون ناراحتی ادامه دهد. در برنامه درمانی روش های گوناگون باید به کار گرفته شوند که شامل دارو، ورزش و فیزیکال تراپی می باشد.
