سم بوتولینوم A یا بوتاکس نام تجاری استفاده شده به وسیله شرکت آلرگان (ارایه کننده انحصاری سم بوتولینوم A در ایالات متحده) یک پروتئین واقعی است که به وسیله ی کلستریدیوم بوتولینوم تولید می شود. کلاستریدیا، یا باکتری است که حضور آن را در سیستم گوارشی خود نمی خواهیم زیرا ورود آن به معده و روده باعث بیماری شدید از طریق مسمومیت غذایی خواهد بود.
اما هنگامی که سم خالص شده کلستریدیوم به عضلات تحت فشار و کشش تزریق می شود (در نظر بگیرید که درمان مؤثر است) برای شل کردن عضلات تحت کشش که سبب درد زیاد شده است و بهبود جریان خون در ناحیه مورد نظر، خیلی خوب پاسخ می دهد. بوتاکس به طور شیمیایی خالص می شود و شامل هیچ گونه باکتری واقعی نیست. در سال 1989 بوتاکس به وسیله ی FDA به عنوان درمان اختلال گرفتگی عضلات صورت تأیید شد. البته به طور رسمی استفاده از این دارو توسط FDA برای درمان سردرد تأیید نشده، ولی به هر حال مطالعات کلینیکی انجام شده به وسیله پزشکان تأثیرا آن را در درمان سردرد خیلی از بیماران تأیید کرده است و ما دریافته ایم که در درمان خیلی از بیماران مؤثر است.
استفاده از بوتاکس برای درمان سردرد به طور تصادفی توسط ویلیام بایندر متخصص گوش و حلق و بینی در سال 1992 کشف شد. او بوتاکس را به منظور درمان زیبایی مورد استفاده قرار داد تا چین و چروک صورت را رفع کند. چون خیلی از بیماران اعلام کردند که میگرن آن ها نیز رفع شده است، او متوجه شد که بوتاکس می تواند در درمان و پیشگیری از سردرد مؤثر باشد. پس از آن هزاران بیمار سردردی از بوتاکس برای تسکین دردشان استفاده کردند. بوتاکس بر روی هر نوع سردردی به خوبی پاسخ نخواهد داد، اما در یکسری از سردردها مثل میگرن و سردرد گردنی به نظر مؤثر می رسد. هم چنین بعضی مطالعات نشان داده اند که بوتاکس در درمان آسیب ناگهانی گردنی ناشی از تصادف اتومبیل نیز مؤثر بوده است. در هر حال، طبق تجربه ما بوتاکس برای درمان سردردهای سینوزیتی و سردرد خوشه ای مزمن چندان مؤثر نیست.
نحوه ی عمل بوتاکس
متخصصان در مورد نحوه ی کارکرد بوتاکس با هم موافق نیستند. آن ها می دانند که بوتاکس تولید استیل کولین- ماده شیمیایی مورد نیاز برای انقباض عضلات- را متوقف می کند. بعضی از متخصصان معتقدند که توقف استیل کولین کلید موفقیت در حذف یا کاهش درد است. بوتاکس هم چنین تولید دیگر مواد شیمیایی تولید کننده درد مثل ماده ی P که یک ناقل شیمیایی مرتبط با درد است را در بدن متوقف می کند.
بوتاکس جهت درمان سردردهای مزمن
در یک مطالعه، روی 271 بیمار مبتلا به سردرد بوتاکس را برای یک دوره 9 ماهه دریافت کردند و نتایج تجربیات آن ها در مجله سردرد به چاپ رسید. این بیماران اکثراً سردردهای روزانه مزمن داشتند (57 درصد)، که پس از آن سایر سردردها عبارت بودند از: سردردهای ترکیبی (26 درصد)، میگرن (11 درصد) و سردرد تنشی (6 درصد). محققان دریافتند که درمان با بوتاکس تعداد سردرد را به کمتر از نصف کاهش می دهد (56 درصد). همچنین تعداد روزهای سردرد را در هر ماه از 9/18 روز به 3/8 روز کاهش خواهد داد. به علاوه هنگامی که افراد مورد مطالعه، بوتاکس دریافت کردند، شدت آن 25 درصد کمتر از قبل از دریافت بوتاکس بود. محققان این گونه نتیجه گرفتند که سم بوتولینم A، احتمالاً در درمان و پیشگیری انواع ملایم تا شدید سردرد مزمن مؤثر خواهد بود.
بعضی از محققان معتقدند که نتیجه شل شدن عضلات پس از تزریق بوتاکس بهبود گردش خون در ناحیه ی مورد نظر خواهد بود. آندورفین یک مسکن طبیعی بدن را قادر می سازد تا درد بیشتری را تسکین دهد.
مزایای بوتاکس در درمان سردرد
اگر تزریق بوتاکس جواب دهد، اولین مزیت آن داشتن سردرد کمتر است که شدت آن نیز کاهش خواهد یافت. مزیت دیگر آن است که می توانید این عمل را در مطب پزشک انجام دهید و نیازی به حضور در مرکز جراحی یا بیمارستان نیست. مزیت دیگر کاهش احتمالی مصرف داروهای ضدسردرد است. اکثر داروها عوارض جانبی دارند و اگر بتوانید از مصرف داروهای ضددرد اجتناب کنید بسیار بهتر است، به ویژه اگر از نارکوتیک ها استفاده می کنید.
عوارض بوتاکس در درمان سردرد
بوتاکس معمولاً بی خطر بوده و عوارض جانبی خاصی ندارد. قرمزی زخم و آسیب عضلانی، بعضی از عوارض جانبی خفیف آن است که اغلب بعد از تزریق دیده می شود. تعدادی از بیماران پس از تزریق، علایمی شبه آنفلوآنزا نظیر تب و لرز داشتند. عده ای دیگر از حس دردناک عضله شکایت داشتند. ممکن است کبودی خفیفی در محل تزریق ظاهر شود که طی چند روز از بین خواهد رفت. در صورتی که تزریق در نزدیکی گلو صورت گرفته باشد بعضی بیماران اختلال بلع (دیسفاژی) موقتی دارند. در صورتی که تزریق در ناحیه گردن باشد ممکن است بعضی از بیماران ضعف عضلات گردن یا سفتی گردن را تجربه کنند.
به ندرت، بیماران می توانند یک ضعف عضلانی را تجربه کنند که می تواند باعث افتادگی سر شود که کاملاً ناخوشایند است. بعضی بیماران پس از تزریق از افزایش موقتی سردرد و یا درد گردن شکایت دارند که می تواند به خاطر سوزن تزریق و یا میزان بوتاکس تزریق کم باشد. احتمالاً شایع ترین عارضه آشکار بوتاکس که نادر هم می باشد خطر افتادگی پلک است و در صورتی که تزریق بوسیله ی پزشک مجرب صورت نگرفته باشد، یا مقدار مصرف شده برای صورت بیش از حد باشد رخ می دهد. مطالعات انجام شده بوسیله ی جراحان زیبایی بیان می کند که این عارضه در 5-1 درصد بیمارانی که بوتاکس را در ناحیه پیشانی دریافت می کنند اتفاق می افتد. هنگامی که بوتاکس به تدریج اثر خود را از دست می دهد مشکل رفع می شود. عارضه جانبی دیگر بوتاکس کاهش انعطاف پذیری پوست صورت نسبت به قبل است. صورت نباید خشک و یخ زده باشد.اما اگر هنرپیشه ای هستید که نیاز به نشان دادن نهایت احساس دارید، ممکن است تزریق بوتاکس مانع نشان دادن طیف کاملی از ابراز احساسات از طریق صورت شود.
پیشنهادات ما در زمان استفاده از بوتاکس درمانی برای معالجه سردرد و در نظر گرفتن عوارض جانبی آن: پزشک باید درباره ی عوارض احتمالی آن با شما صحبت کند یا توضیحی ارایه دهد. از پزشک درباره ی تعداد بیمارانی که برای تزریق بوتاکس به او مراجعه کرده اند و تعداد افرادی که دچار عوارض شده اند و اقدماتی که او در برابر این عوارض انجام داده است بپرسید.. به دنبال پزشکی باشید که حداقل 25 تزریق بوتاکس بر روی بیماران انجام داده باشد. به دنبال فرد مجرب باشید و اجزاه ندهید هر شخصی نحوه ی تزریق بوتاکس را در صورت، سر و گردن شما امتحان کند. هم چون دیگر شیوه های تکنیکی هر چه پزشک این کارها را بیشتر انجام داده باشد مهارت او بیشتر و انجام این کار برای او راحتتر خواهد بود.
مراحل استفاده بوتاکس در درمان سردرد
اگر شما و پزشکتان برای درمان سردرد تصمیم به استفاده از بوتاکس دارید، پزشک آن را سفارش خواهد داد. او ممکن است دارو را در مطب ترکیب کرده باشد، پس از این که این عمل را انجام داد دارو برای چهار ساعت قابل استفاده خواهد بود. اگر مقداری از بوتاکس پس از تزریق باقی ماند باید دور ریخته شود. زیرا نمی توان آن را مجدداً استفاده کرد.
مراحل قبل از تزریق بوتاکس در درمان سردرد
بیمارانی که بوتاکس دریافت می کنند باید حدود یک هفته قبل از تزریق از مصرف NSAID و ویتامین E پرهیز کنند، زیرا آن ها خون را رقیق می کنند. نباید در محل تزریق خونریزی وجود داشته باشد.
دریافت بوتاکس در درمان سردرد
پزشک مکان درد و اسپاسم عضلانی را از طریق معاینه فیزیکی مشخص می کند. ممکن است برای تشخیص عضلات کوچک یا حساسی که دچار اسپاسم شده اند از تجهیزات الکترومیوگرافی (EMG) استفاده کند. یک EMG با ثبت الکترودی شبیه یک سوزن برای اندازه گیری مقدار فعالیت عضلانی در یک عضله خاص می باشد. فعالیت خیلی زیاد باعث اسپاسم عضلانی می شود. معمولاً پزشکان حداقل 9-8 نقطه را برای تزریق بوتاکس انتخاب می کنند هر چند که ممکن است 20 تزریق یا بیشتر دریافت کنید.
قبل از تزریق این نواحی کاملاً تمیز می شوند اگر چه تزریق دردناک نیست اما ممکن است پزشک از بی حسی موضعی استفاده کند. معمول ترین مکان تزریق برای بیماران سردردی بین دو ابرو در ناحیه پیشانی و در ناحیه ی گردنی است. بسته به پزشک و مکانی که تزریق انجام می شود، باید بنشینید یا دراز بکشید تا تزریق صورت گیرد. اگر پزشک تصمیم دارد تا در عضلات چین دار پیشانی این تزریق را انجام دهد (ناحیه ی معمول در بیماران سردردی) ممکن است از شما بخواهد تا اخم کنید، به گونه ای که این عضلات آسانتر دیده و احساس شوند.
اگر او در عضلات تمپورال که در طرفین سر در سطح چشم قرار دارند تزریق را انجام دهد، ممکن است از شما بخواهد تا دندان هایتان را فشار دهید، به گونه ای که او عضلات را بهتر ببیند و احساس کند. بعضی از پزشکان از نگرش مکان ثابت برای تزریق استفاده می کنند، یعنی این که آن ها فقط در نواحی که معمولاً برای افراد مبتلا به سردرد شدید مزمن مشکلاتی وجود دارد تزریق را انجام می دهند. این بدین معنی است که حتی اگر سردرد شما فقط در یک طرف رخ می دهد، پزشک ممکن است در سمت دیگر سر نیز تزریق را انجام دهد. این عمل برای اجتناب از اتصال سردرد از یک طرف به طرف دیگر که گاهی اوقات رخ می دهد صورت می گیرد.
توجه: نواحی که تزریق صورت می گیرد را مالش ندهید، زیرا به طور ناآگاهانه بوتاکس را پخش می نمایید و اثر تمرکز دارو را در نواحی مورد نظر از بین می برید. انتظار نتیجه فوری نداشته باشید. معمولاً برای اثر کامل چند روز تا دو هفته طول می کشد. در بعضی بیماران نتیجه کامل در طی جلسه دوم یا سوم تزریق به دست می آید. هم چنین انتظار یک درمان کامل را نداشته باشید. احتمالاً در آینده نیاز به تزریقات بیشتر خواهید داشت.
باید پزشکتان را برای پیگیری درمان چهارهفته پس از تزریق بوتاکس ملاقات کنید. هدف از این ویزیت آن است که به او بگویید که تزریق کمک کننده بوده است یا خیر. اگر پزشک از شما خواست که سردردروزانه تان را ثبت کنید این کار را انجام دهید. شما و پزشکتان می توانید از این اطلاعات برای بررسی نحوه ی رفتار عاقلانه با سردرد استفاده کنید.
